Mensen thuisbrengen

Jan Eerbeek zette zich zijn hele leven in voor gedetineerden en ex-gedetineerden. Dat deed hij als bajesdominee en later als hoofdpredikant bij Justitie. Hij richtte de Exodushuizen op en is voorzitter van Kerken met Stip, kerken waar ex-gedetineerden van harte welkom zijn. Folly Hemrica sprak met hem.

Moet de kerk niet veel meer aandacht voor slachtoffers hebben, in plaats van voor daders?

‘Dat is een goed punt. In de tijd dat ik hoofdpredikant was, ben ik me steeds meer gaan verdiepen in het thema schuld. Veel werd mij duidelijk toen een Belgische aalmoezenier me vertelde dat een van zijn gedetineerden zelfmoord had gepleegd. In zijn afscheidsbrief had de man geschreven dat niemand aandacht had gehad voor de enorme schuld waarmee hij worstelde. Een mens moet kennelijk geholpen worden om diep bij zichzelf naar binnen te kijken, om zo te kunnen genezen. Ik heb door mijn werk geleerd dat daar twee dingen voor nodig zijn: een gevoel van veiligheid en een sterke identiteit. Bij beide kunnen wij als predikanten helpen, door mensen met zichzelf en waar mogelijk met God in contact te brengen.’

‘Als het gaat om ex-gedetineerden, ben ik erachter gekomen dat mensen allereerst rust nodig hebben. Om een begin te kunnen maken met herstel van het leven heb je in ieder geval een rustig hoofd nodig. En dat betekent dat we moeten werken aan een aantal randvoorwaarden.’

Heb je een voorbeeld?

‘Vorig jaar kregen we een telefoontje van Epafras, een stichting die pastorale zorg biedt aan gedetineerden in het buitenland. Op kerstavond zou een man landen op Schiphol. Hij was na zeven jaar detentie vrijgekomen uit een Afrikaanse gevangenis. Stel je voor dat je dan op kerstavond landt in Nederland en dat er helemaal niemand is om je op te vangen. Samen met het Luchthavenpastoraat heeft een vrijwilliger van Kerken met Stip die man opgewacht, met een bordje met zijn naam erop. Die vrijwilliger heeft hem naar een hotelletje gebracht. Om twaalf uur ’s nachts kreeg ik een appje dat de man veilig was ondergebracht en dat de vrijwilliger ook nog even een tandenborstel voor hem had gekocht. De Vlaamse psychiater Dirk de Wachter zou dat ‘het kleine goede’ noemen. Die kerstdagen is de man met open armen ontvangen door de Lukaskerk, één van de Kerken met Stip in Den Haag. Uiteindelijk konden we voor hem een kamer regelen in zijn voormalige woonplaats. Met dit soort praktische zorg begint het.’

Hoe kan de kerk daaraan een bijdrage leveren?

‘Ik vind het essentieel dat, in een samenleving waar zoveel polarisatie is, de kerk een plek is van verzoening en vergeving. Dat is toch Kerst! Ik vind het getuigen van klasse dat iemand op kerstavond present is met een kartonnen bordje op Schiphol, in plaats van aan te schuiven in een kerstnachtdienst. Dan ben ik trots op de kerk. Je ontvangt een lichtend perspectief, maar je geeft ook een lichtend perspectief!’