Eenzaam in de zomer

In de zomer kan het stil zijn in de buurt en in de kerk. Veel mensen zijn van huis, allerlei activiteiten houden een zomerstop. Waar sommigen genieten van de rust in deze periode, zien anderen er juist tegenop. Zij voelen zich eenzaam en missen de gebruikelijke contacten.

Niet iedereen gaat in de zomer op vakantie. Er zijn mensen die in deze periode gewoon thuis zijn, uit eigen keus of noodgedwongen. Sommigen hebben er geen moeite mee dat anderen in hun omgeving een paar weken weggaan. Zij vinden het niet erg dat het contact dan even wat minder is. Er zijn echter ook mensen die, juist dan, last hebben van eenzaamheid. ‘Eenzaam’ is niet hetzelfde als ‘alleen’. Deze twee begrippen worden vaak door elkaar gehaald, met misverstanden als gevolg. Wie alleen is, of alleen door het leven gaat, is niet automatisch eenzaam. ‘Alleen’ betekent ‘zonder de aanwezigheid van iemand anders’. Er is op dat moment niemand bij je. ‘Alleengaand’ wil zeggen dat je geen partner hebt.

Je mist de verbinding met anderen of met een speciale ander

Voor sommigen voelt dat goed, anderen ervaren het als een gemis. ‘Eenzaam’ betekent dat je minder contacten hebt dan je graag zou willen. Het is een gevoel. Je mist de verbinding met anderen of met een speciale ander. Vaak gaat dat samen met veel alleen zijn. Eenzaamheid komt echter ook voor in relaties, als mensen zich niet echt gekend voelen.

Eenzaamheid onder ouderen

Meneer de Wit, Jan, is 84 jaar. Iedere zondag gaat hij naar de kerk. Ook doet hij mee aan verschillende kerkelijke activiteiten. Jan bezoekt de koffieochtend voor ouderen, eens per twee weken. Verder zit hij al jaren op een bijbelgespreksgroep. Jan vindt het fijn om anderen te ontmoeten. ‘Maar in deze tijd is er niets te doen,’ verzucht hij. ‘En mijn kinderen en kleinkinderen gaan allemaal met vakantie. Er zijn dagen dat ik niemand zie of spreek.’

Eenzaamheid komt op alle leeftijden voor. Toch valt het op dat er relatief veel ouderen zijn die zich eenzaam voelen, vooral in de zomer. Dat is niet zo vreemd. Bij het ouder worden nemen beperkingen toe, waardoor mensen minder mobiel en actief worden. Door ziekte of mantelzorg kunnen zij moeilijk van huis. Daarnaast krijgen ouderen in de loop van hun leven steeds meer met verlies van naasten te maken. Hun sociale netwerk wordt kleiner.

In de zomermaanden hebben de vaste vrijwilligers in de kerk meestal ook vakantie. En dat is nodig. Kerkenwerk is leuk, maar kost bij tijden ook veel energie. Dan is het fijn om een paar weken te kunnen uitrusten. Daarom liggen bepaalde activiteiten een tijdje stil. Sommige groepen, zoals onder andere gesprekskringen, stoppen vaak al eind mei, om in september de draad weer op te pakken. Koffieochtenden gaan meestal wel iets langer door, maar hebben op veel plaatsen ook een zomerpauze. Voor ouderen die verder weinig contacten hebben, brengt het wegvallen van de vaste activiteiten eenzaamheid mee zich mee.

Op welke manieren kunnen we daar iets aan doen?

Voor de zomer enkele mensen zoeken die tijd en zin hebben ontmoetingsactiviteiten te organiseren

Zomeractiviteiten

Om te beginnen is het handig om een paar mensen te zoeken die in de zomer tijd en zin hebben om enkele ontmoetingsactiviteiten te organiseren. Een soort ‘recreatieteam’. Het team zelf hoeft niet zo groot te zijn. 2 of 3 personen is genoeg. Wel is het fijn, als er daarnaast enkele mensen zijn die af en toe ergens bij willen helpen, zoals koffieschenken of helpen met vervoer van iemand. Probeer mensen uit de doelgroep erbij te betrekken. Welke activiteiten vinden ze leuk? Waar kunnen en willen ze zelf bij helpen? Wat betreft zomeractiviteiten valt er bijvoorbeeld te denken aan een zangochtend, een korte wandeling, een koffieochtend in een cafeetje of bij iemand thuis, een spelletjesmiddag… Zorg dat er een potje is waar ‘uitjes’ en ‘extraatjes’ van betaald kunnen worden. Stel als diaconie hier wat geld voor beschikbaar. Of werk met een vrijwillige bijdrage. Zo kan iedereen meedoen.

Als gespreksgroep of ontmoetingsgroep kun je aan het begin van de vakantieperiode samen bespreken: hoe kijkt iedereen aan tegen de zomer? Welke plannen hebben de deelnemers? Zijn er mensen die thuisblijven en zich eenzaam voelen? Als er behoefte aan is, kun je onderling alvast wat afspreken: een keer samen eten of wandelen, een uitje naar een museum…

Voor kinderen kan het moeilijk zijn te zien dat leeftijdsgenoten wel op vakantie gaan, en zijzelf niet

Als er moeilijkheden zijn

Heleen, 42 jaar, is vorig jaar gescheiden. Het is een hectische periode geweest. Heleen en haar ex-man hebben twee kinderen, 10 en 8 jaar. De kinderen wonen beurtelings bij haar, en bij hun vader. Binnenkort krijgen ze vakantie. Heleen heeft nog geen plannen kunnen maken voor de zomervakantie. Dat vindt ze vervelend, vooral voor de kinderen. ‘Vorig jaar is de zomervakantie er ook al bij ingeschoten.’

Ook jongere mensen en kinderen kunnen zich in de zomerperiode eenzaam voelen. Door ziekte of een ingrijpende levensgebeurtenis kan het leven op zijn kop staan. Als in de zomer de vaste regelmaat van werk en school doorbroken wordt, kan dat extra moeilijk zijn. Wie plotseling alleen komt te staan, vindt de zomervakantie vaak een lastige tijd. Vroeger ging je samen met je partner (en het gezin) weg. Nu moet je iets anders bedenken. Vaak hebben mensen daar niet voldoende energie voor en zin in. Hun hoofd staat er niet naar. Hun portemonnee soms ook niet. Een scheiding kan financiële problemen met zich meebrengen, waardoor vakantie of een dagje uit gewoonweg te duur is.

Voor kinderen kan het moeilijk zijn als ze zien dat leeftijdsgenoten wel op vakantie gaan, en zijzelf niet. Door de afwezigheid van vriendjes en vriendinnetjes voelen ze zich in die tijd vaak eenzaam. Verder kunnen ze minder goed meepraten over vakantieplannen en -belevenissen. Dat zorgt ervoor dat zij zich buitengesloten voelen.

Aandacht en praktische hulp

Dat je in de zomer op vakantie gaat, lijkt voor veel mensen vanzelfsprekend. Aan het begin van de vakantieperiode vragen we vaak aan elkaar: ‘Waar ga je van de zomer naartoe?’ Probeer er attent op te zijn dat niet iedereen op pad kan gaan. Stel een vraag die wat meer ruimte geeft. Bijvoorbeeld: ‘Heb je plannen voor de zomer?’ of ‘Weet je al wat je gaat doen in de schoolvakantie?’

Er zijn verschillende mogelijkheden om iets te betekenen voor mensen en gezinnen die door omstandigheden niet op vakantie kunnen. Zo zijn er bijvoorbeeld speciale vakantieweken voor éénoudergezinnen, voor zieken, voor mantelzorgers met en zonder partner… Het is handig om als diaconie een lijstje te maken met deze verschillende vakantiemogelijkheden. Dan kun je mensen op deze mogelijkheden wijzen en helpen om zich voor een speciale vakantie aan te melden. Daarnaast is het goed om op de hoogte te zijn van welke zomeractviteiten er in de stad/ het dorp zijn, voor kinderen en andere doelgroepen. Meedoen met die activiteiten kan ook een leuke invulling van de vakantie zijn.

Wees attent op financiële moeilijkheden.

Er zijn verschillende manieren om mensen daarin bij te staan. Denk bijvoorbeeld aan projecten als ‘actie vakantietas’ van Kerk-in-Actie en ‘vakantiegeld delen’.

Zelf in beweging komen

Al een paar jaar is Irma (72 jaar) in de zomer thuis. ‘Vroeger ging ik vaak met mijn oudere zus op vakantie, maar die is inmiddels overleden.’ Irma vindt de zomermaanden een saaie tijd. ‘Daarom probeer ik het zelf maar wat gezelliger te maken.’ Ze houdt goed in de gaten wie er in haar omgeving nog meer alleen zijn. Regelmatig nodigt ze iemand uit om een keer samen koffie te drinken, of om te komen eten. Ook houdt ze iedere vrijdag een rummikubmiddag bij haar thuis.

Om eenzaamheid tegen te gaan, kunnen we ook zelf iets doen. In de eerste plaats door contact met anderen te zoeken. Je kunt bijvoorbeeld iemand opbellen, even horen hoe het met die ander gaat, iets over jezelf vertellen… Misschien kun je een keer samen wat afspreken. Door attent te zijn op anderen in je omgeving die ook veel alleen zijn, kan een telefoontje en/ of afspraak zowel die ander als jouzelf goeddoen. Door beperkingen, ziekte, mantelzorg of andere factoren kan het moeilijk zijn om zelf ergens naartoe te gaan. Het is goed om daar met anderen over te praten en waar nodig concrete hulp te vragen. Anderen willen vaak graag ergens bij helpen, maar weten niet zomaar wat je nodig hebt.

Ook als je het fijn zou vinden om een dagje of weekje uit te gaan, is het goed om dat aan te geven en er met anderen over te praten. Zij kunnen dan samen met je kijken wat er mogelijk is. Je kunt ook een beroep doen op de diaconie. Een diaken kan helpen bij de aanvraag van een speciale vakantie, en/of met financiële middelen. Door met anderen te praten en ergens hulp bij te vragen, vermindert de eenzaamheid. Je staat er niet alleen voor.

Een diaken kan helpen bij de aanvraag van een speciale vakantie

Geloof en eenzaamheid

Ten diepste zijn we nooit echt alleen. God is bij ons. Niet dat we dat altijd zo duidelijk ervaren, soms lijkt het alsof God zwijgt en afwezig is. Er kunnen zich momenten of periodes voordoen, dat we niets van Hem merken. Dan kunnen we ons diep verlaten voelen. Ook Jezus heeft die diepe eenzaamheid gevoeld, vlak voordat Hij stierf aan het kruis. Dat Hij dit ook heeft ervaren, kan ons troosten en bemoedigen. Toch hield en houdt het verhaal niet op bij die diepe eenzaamheid. Jezus is opgestaan en leeft. Hij heeft ons Zijn Geest gegeven, in ons hart en in ons samenzijn. Jezus heeft gezegd dat Hij met ons is, al de dagen van ons leven. Daar mogen we op vertrouwen. En dat mogen we aan elkaar doorgeven, in woord en daad. Door contact te zoeken met God en met elkaar, kunnen we Zijn aanwezigheid (weer) sterker gaan ervaren. Zodat we weten: er is Iemand die altijd bij ons is.