Etiquette rondom een rouwstoet

Op het eiland zijn we (nog) gewend ‘stilte’ in acht te nemen als de stoet de kerk verlaat, op weg naar het kerkhof of de begraafplaats, terwijl de kerkklokken luiden. De winkels en de terrassen halen ‘voor even’ hun uitstallingen naar binnen, uit gepaste eerbied voor de overledene en de families. Dat dwingt respect af ook bij mensen – bijvoorbeeld onze vele eilandgasten die van hun vakantie genieten – die de overledene helemaal niet hebben gekend.

Die etiquette wordt, zo merken we, niet meer door iedereen herkend of gedeeld. Soms stappen mensen niet eens meer van hun fiets af, maar sjezen langs de stoet. Minstens zo storend als wandelaars of voorbijgangers niet even halt houden, hun conversaties vervolgen en gewoon doorlopen. Weer anderen denken nog wel even langszij te kunnen rijden met hun auto. Mensen die aan het klussen zijn bedenken niet om de werktuigen even stil te leggen.

De voorlopers hebben er hun handen meer dan vol aan om met stijl, maar toch ook wel duidelijk, te gebaren welke houding we verwachten. Soms worden er zelfs lange gezichten naar hen getrokken. Wat ook meer dan eens gebeurt, is dat mensen ongegeneerd foto’s staan te maken. Want ja, het is bijzonder als je ineens ziet dat een overledene ‘met paard en wagen’ naar de begraafplaats gebracht wordt en vervolgens op de schouders van directe betrokkenen naar het graf gedragen. Ja, dat is waar, maar daarmee is het verdrietige gebeuren natuurlijk geen vakantie-attractie geworden.

Onlangs overkwam ons in de stoet iets merkwaardigs en ik denk ook iets herkenbaars. Verscheidene familieleden hadden elkaar lang niet gezien en terwijl we na afloop van de ceremonie onderweg waren naar de begraafplaats, werden alle nieuwtjes op behoorlijk luidruchtige toon uitgewisseld. Het voelde storend voor iedereen die de stilte in acht nam, maar niemand durfde iets te zeggen. Als dominee liep ik natuurlijk vooraan in de stoet, maar op een gegeven moment kon ik het niet meer uithouden.

Dus ben ik uit de stoet gestapt en heb de luidruchtigen aangesproken en tot stilte gemaand. Het werd toen wel heel stil en het hart klopte mij in de keel. Maar… waar blijven we als etiquette in omstandigheden als deze niet meer gedeeld of geleerd wordt…? ‘Een stille tocht’ is een goed ding, maar ‘stil zijn’ ook.