Kloosterweekenden

In deze rubriek worden verhalen over gemeente-activiteiten gedeeld. Aanstekelijke verhalen, niet om op te scheppen of elkaar jaloers te maken, maar vooral om ideeën rond te strooien die kunnen inspireren. Wat hebben deelnemers eraan opgedaan, en zou dat bij ons ook mogelijk en heilzaam zijn.

Afgelopen augustus waren er (opnieuw) een aantal uitzendingen van het KRO-NCRV-televisieprogramma Kloostergasten. We zagen hoe Tom Waes, met groot besef van zijn fout om met alcohol op auto te rijden (veel te hard en bijna fataal), enige rust vond bij de zusters en in de gebedsdiensten in de priorij van de Trappistinnen in Klaarland. We hoorden Shirma Rousse geweldig Amazing Grace zingen bij de zusters Franciscanessen in Denekamp en zagen de zusters dansen! We waren ontroerd door Tineke Schouten, die kracht vond in haar geloof na het overlijden van haar man. Ze hoopte ‘een stukje wijzer’ te worden van haar verblijf in het Karmelietenklooster in Boxmeer. En dat gebeurde… En de zanger Douwe Bob sprak met de broeders van de Abdij van Berne in Heeswijk-Dinther over geluk, en kwetsbaarheid. De rust deed hem goed.

Zomaar vier bekende Nederlanders die rust, verstilling en antwoorden op hun levensvragen zoeken én vinden in één van de – gelukkig nog altijd bestaande – kloosters, priorijen en abdijen in Nederland. Hun aantal neemt af, zoals onlangs de Abdij ‘Maria Toevlucht’ in Zundert moest sluiten, omdat er nog maar zes monniken waren. Toch weten veel protestantse gemeenten en katholieke parochies, vaak ook met een oecumenisch samengestelde groep, kloosters te vinden om er samen een weekend te verblijven. Een weekend met een groep in een abdij moet je vaak maanden van tevoren vastleggen!

Er is zeer grote interesse. Sommige gemeenten en parochies kiezen er daarom voor om naar een abdij in België te gaan. Verrassend is ook, dat na een weekend meestal meteen afspraken worden gemaakt voor een volgende keer. Het zegt iets over de grote indruk die een verblijf maakt op de deelnemers. Voor velen is het een nieuwe wereld. Wat zoeken gemeenteleden en parochianen, ook als ze geen regelmatige kerkganger zijn, samen in een klooster?

Kloosters zijn voor velen een andere, een nieuwe wereld

Zevenkerken en Chevetogne

In 1990 verbleef ik als predikant met een groep van 12 gemeenteleden uit de dorpen Holysloot en Ransdorp in de Sint-Andriesabdij van de Benedictijnen in Zevenkerken, in Loppem, een paar kilometers buiten Brugge. We hadden het weekend met een enthousiast groepje voorbereid en het overtrof onze verwachtingen. Ook een bezoek aan de naastgelegen priorij van de zusters Benedictinessen, te bereiken met een mooie wandeling, maakte grote indruk.

Een jaar later gingen we nog iets verder, naar de abdij van Chevetogne. Daar vieren de katholieke Benedictijnse monniken de liturgie volgens twee riten, de Byzantijnse (van de Oosters-orthodoxe liturgie uit de 4^e eeuw) en de Latijnse (met de Rooms-Katholieke liturgie). Ieder in een ‘eigen’ kerk, met het abdijgebouw ertussenin. De Byzantijnse kerk kent een iconenwand, en de kerk zelf symboliseert de hemel op aarde. Het weekend kreeg door de twee kerkgebouwen en liturgieën een wat ander karakter, maar we waren met de hele groep bij alle (!) zeven gebedsdiensten, ook in alle vroegte. Iedereen wilde erbij zijn, al was er geen enkele verplichting. We voelden ons welkom. Gastenopvang is een wezenlijk onderdeel van het Benedictijnse kloosterleven. Benedictus zag iedere gast als een geschenk van God. Tijdens een grote middagwandeling ontstonden de mooiste persoonlijke gesprekken.

Zelf herinner ik mij nog goed hoe een ouder gemeentelid, boerin in hart en nieren, mee wilde. Ze was in geen jaren het dorp Holysloot uit geweest. Ontroerend was het hoe ze over de boomstammen, die op een bepaalde plek het pad blokkeerden, werd gedragen. En in de avond werd, ondanks het vroeg naar bed gaan, veel gelachen. Er ontstond een groep! Ook dat droeg eraan bij, dat het kloosterweekend uitgroeide tot een traditie.

Later in Monnickendam, in 1995, ging ik als predikant opnieuw met een groep naar de Sint-Andriesabdij Zevenkerken en… dat gebeurt nu nog ieder jaar. Telkens gaat een groep uit Monnickendam met één van de voorgangers van de PKN-gemeente naar deze abdij, waar met de broeders een band is gegroeid. En iedere keer gaat er ook een aantal ‘nieuwe’ mensen mee, opnieuw zonder dat het hierbij altijd om actieve kerkgangers gaat. De abdijgroep wil open blijven staan voor nieuwe deelnemers en deze zijn steevast onder de indruk. Opvallend is ook, dat bij een evaluatie de deelnemers vaak aangeven, dat zij nog wel wat meer stilte hadden gewild. Met zeven gebedsdiensten en maaltijden en wandelen is het … nog best druk!

Gastenopvang is een wezenlijk onderdeel van het Benedictijnse kloosterleven

Inhoudelijk thema

Het is misschien dan ook wijs om niet ook nog een gemeenschappelijk inhoudelijk thema te hebben. Dat kan natuurlijk wel, zoals bijvoorbeeld ‘hoe zorg je voor je ziel?’, of ‘hoe kom jij tot rust?’ of ‘wat zijn je spirituele bronnen?’. Een thema of een programma kan een rode draad in het weekend zijn.

Een kloosterweekend heeft dan ook vaak het karakter van een gezamenlijke retraite. De dagen in een klooster zijn echter al geordend, er is een ritme, en dat ritme eenvoudigweg meemaken kan ook genoeg zijn. Sommige gemeenten noemen het ook bewust een stilte-retraite. Samen stil zijn kan op een verrassende manier verbinden!

En er zijn meer keuzes die gemaakt moeten worden. Zo kiest de ene gemeente bewust voor een klooster, waar je in een gastenverblijf logeert en de maaltijden samen nuttigt, terwijl de andere gemeente graag in contact wil komen met de zusters of broeders. Bij de Benedictijnen zoals in de Sint-Andriesabdij vindt de middagmaaltijd van broeders samen met de gasten plaats in de refter. Eén van de monniken leest voor óf er klinkt klassieke muziek. Ontbijt en avondmaaltijd vinden voor de gasten plaats in het gastenverblijf, ook al eet de gastenpater daarbij ook vaak mee. Er is meestal ook wel een ontmoeting en een wat langer gesprek af te spreken met één van de monniken, die dan ook uitgenodigd kan worden om te vertellen over zijn roeping.

Ik herinner mij een monnik die vertelde dat hij iedere dag weer opnieuw God zoekt… In andere kloosters, zoals het eerdergenoemde Chevetogne, nuttigen de gasten alle maaltijden in het gastenverblijf, maar ook dan zijn er gesprekken met monniken af te spreken.

Voorbereidingsgroep en keuzes

Ik ken een gemeente, die het weekend ieder jaar voorbereidt met een kleine voorbereidingsgroep. Elk jaar worden er keuzes gemaakt: thema juist wel of toch liever niet, samen met de broeders of zusters in een refter kunnen eten of niet, een gesprek met één van de broeders of zusters of niet, een gezellige avond of juist niet, samen wandelen of niet, veel stilte of wat minder stilte. Ook kiest deze groep ervoor om elk jaar naar een ander klooster of abdij te gaan. Ze letten daarbij ook op het aantal gastenkamers. Ieder jaar gaan er ongeveer twintig tot vijfentwintig deelnemers mee.

Naar drie verschillende kloosters en na terugkomst ervaringen uitwisselen

In Apeldoorn-Noord lees ik dat het aantal aanmeldingen in een jaar zo groot was, dat drie groepen naar een – telkens verschillend – klooster zijn gegaan. Elk van de kloosters waar ze verbleven volgt de regel van Franciscus of van Clara van Assisi, één van zijn eerste volgelingen. Na terugkeer kwamen de drie groepen bij elkaar om verhalen te delen en ervaringen uit te wisselen.

Ten slotte, de weekenden met gemeenteleden en/of parochianen naar een klooster of abdij lopen zo goed, terwijl het aantal kloosters langzaam afneemt, zodat je het op tijd moet regelen. Er ontstaat in een kloosterweekend altijd een breed samengestelde groep, waarbij de deelnemers elkaar persoonlijk leren kennen, en die zelf ook weer een bouwsteen vormt voor de opbouw van de geloofsgemeenschap.