Korte Metten: Rode lijnen

We leven in een tijd van felle kleuren. Rood overheerst. In Gaza, maar ook in de manier waarop wij in Europa met elkaar omgaan – joden, moslims, christenen, activisten, opiniemakers. We trekken rode lijnen om aan te geven: tot hier en niet verder. Maar wat als die lijnen niet eenduidig zijn? Wat als ze ook door óns heen lopen? Een column van Antwerps stadspredikant Petra Schipper.

‘We trekken een rode lijn.’ Rood van stop. Van immoreel. Rood als bloed. Daar gaat het geweld echt te ver. Daar doet het teveel zeer. Maar wat als er niet één rode lijn door de aarde loopt, maar vele? En tussen ons? En door onszelf heen?

De rode lijn in het debat over Israël en Gaza

Deze maanden en weken maken in verschillende steden en dorpen in Nederland en België honderdduizenden betogers – met rode kleurstof in fonteinen of rode kleding in mensenkettingen – terecht hun verontwaardiging zichtbaar over de rode lijn die overduidelijk verregaand wordt overschreden door Israël in Gaza. Die lijn van wat nog enigszins moreel of gelegitimeerd kan worden genoemd.

Ondertussen zien we allerhande spanningen en geweldsdelicten tegen joden en moslims die niets rechtstreeks met de oorlog in Gaza te maken hebben. Ook in media ontaardt ieder debat al te snel in onoverbrugbaar gepolariseerd verbaal geweld. Waar ligt daar de rode lijn?

Zelf spreek ik mij zelden publiekelijk over Gaza uit. Dat mag laf lijken. Maar het heeft hiermee te maken.

De Palestijnse vlag als symbool van bondgenootschap

Het Protestants Sociaal Centrum (PSC) waar ik voor werk, heeft een Jongerenwerking voor gevluchte jongeren zonder familie in België. Ik ben daar wekelijks: als luisterend oor, gezelschap, en verbindingsfiguur.

Vlak na 7 oktober 2023 kwam daar prompt spontaan een Palestijnse vlag boven de deur te hangen – en nog allerlei andere symbolen van bondgenootschap. Natuurlijk hebben onze Palestijnse jongeren nood aan zulke uitingen. Het moet verschrikkelijk zijn als je zelf uit Gaza gevlucht bent en je familie daar nog is.

Toch is na een paar weken de vlag weer opgeborgen en werden ook de symbolen drastisch verminderd. Er moet ook ruimte blijven voor de ervaringen van anderen: uit Syrië, Afghanistan, Eritrea en nog zovelen. Ook hún realiteiten zijn verschrikkelijk. Waar blijft de publieke steun aan de volkeren daar?

Eerst jood, dan homo: en in beide opzichten uitgespuugd

Een andere afdeling van ons PSC is Open Huis, een vereniging van ouderen met armoede-ervaring. In dezelfde periode klopte een man bij ons aan voor een gesprek. Een joodse man. Bovendien homo.

Ik heb lang naar hem geluisterd. En sindsdien blijft hij mij Whatsapp-berichten sturen. Ja, ik ben christen. Wel, vindt hij: ‘de’ kerk is één perverse, antisemitische, criminele organisatie van satan. En Jezus, zijn joodse broeder, is daar het eeuwig aan het kruis genagelde slachtoffer van. ‘Het’ christendom kan zijn wandaden nooit meer goed maken. Ook de huidige reacties van het Westen op Gaza zijn slecht. Hypocriet. Heulen met Hamas. Terwijl Israël zichzelf alleen maar verdedigt.

Nee, zelf gaat hij in Antwerpen bijna nooit naar een synagoge. Hij kan er als homo niet zichzelf zijn. Maar als het erop aankomt, ligt daar wel zijn exclusieve loyaliteit. Hij is eerst jood, dan homo. In beide opzichten voelt hij zich overal uitgespuugd.

Woorden, demonisering en vlaggen: dat is waar de oorlog begint

Hij blijft in mijn gedachten. Net als onze Palestijnse en andere jongeren. Overal pijn. Elke vlag is een rode lap voor een ander gepijnigd volk. Voor ik het weet zou ik met partijdigheid met de enen anderen triggeren. Sowieso zie ik in mijn solidariteit en in mijn theologie geen ruimte voor nationalisme of categorisering van welke aard ook. Grenzen van goed en kwaad lopen dwars door volken, mensen, ook door mij.

Elke rode vlag is een rode lap voor een ander gepijnigd volk

Overal waar mensen elkaar op de ene of andere manier geweld aan doen ligt een rode lijn. En geweld is zomaar gebeurd. Fysiek, militair, economisch. En ook met woorden, met demonisering, met vlaggen, want daar begint alle oorlog.

Verzoening

Soms vraag ik mij af: is demonstreren enkel voor Gaza niet iets té gemakkelijk? Moeilijker is om werkelijk in gesprek te blijven – met mijn bittere joodse homo, met mijn getraumatiseerde Palestijnse, Afghaanse en andere jongeren.

Met mensen met extreem-rechtse uitlatingen, want ja, die kom ik ook tegen in deze stad. Met mijzelf – met mijn neiging tot veroordelen, mijn innerlijke verscheurdheid. En in ons allen met Jezus, nog altijd aan het kruis genageld van al onze gewelddadigheden.

Hij is onder ons in elke mens. Tot verzoening van al onze zonden.
En van ons met elkaar.

Over de auteur