Leegte als monument

Met Pasen denken we aan het wonder van het lege graf, waaruit Jezus is opgestaan, maar de andere 364 dagen per jaar is een leeg graf niks wonderbaarlijks, het is niets anders dan onze eigen toekomst. Persoonlijk vind ik dat wel geruststellend, want het is de enige zekerheid waaraan we ons kunnen vastklampen.

Voor christenen is dat lege Paasgraf een andere zekerheid. Hoe we zijn opstaan uit de dood ook willen opvatten, het beeld van het lege graf betekent de overwinning op de dood. Je zou misschien zelfs kunnen zeggen dat de leegte, meer nog dan het kruis, zijn monument is. Een omgekeerd monument dus, niet een voorwerp dat de ruimte vult, maar iets dat ruimte biedt, al was het maar de ruimte om zélf in te kunnen belanden en dat bedoel ik niet per se letterlijk. (In Nederland, waar we geen eeuwige grafrust kennen, worden graven eindeloos hergebruikt, maar of dat in Palestina ook zo was, vraag ik me af.)

Leegte als monument geldt in een ruimere zin voor ons allemaal. Er zijn onder ons ongetwijfeld mensen die een monument verdienen en ook mensen die er een krijgen, van marmer of cement. Omdat we zelden krijgen wat we verdienen, vallen die twee groepen niet helemaal samen. ‘Zuster Immaculata die al vier en dertig jaar verlamde oude mensen wast, in bed verschoont, en eten voert, zal nooit haar naam vermeld zien,’ dichtte Gerard Reve.

Dat geeft ook niet, want ons voornaamste monument is de leegte die we achterlaten, het feit dat we gemist worden. Wat heb je aan een standbeeld als niemand om je rouwt? Aan een In memoriam als niemand je heeft gekend? Dat die leegte tijdelijk is, zich tenslotte vult, een litteken wordt, en een vervagende herinnering, doet daar niets aan af. Want ook tastbare monumenten verdwijnen. Standbeelden blijven dan wel staan, maar verliezen al na een halve eeuw hun betekenis als er geen bordje bij staat naar wie of wat er wordt verwezen. En honden mogen ertegenaan plassen. Je kunt dan maar beter gewoon dood zijn, en het lege graf vullen dat ons wacht. Mét de troostende gedachte aan dat ene lege graf.