Ontvankelijk

Leegte kan ruimte scheppen, zodat je ontvankelijk bent. Voor God, maar ook voor wat er binnenin je leeft en naar buiten moet.

Ruimte voor nieuw leven

Vanouds werden doden begraven in grotten. Maar de grot is ook symbool van de moederschoot. Zo zien we op veel iconen dat Maria en haar kind zitten in of voor een grot. Het lege graf van Christus is niet alleen symbool van leegte, maar ook symbool van ruimte. De ruimte van de schoot waaruit nieuw leven geboren wordt. Mystici hebben dit beeld wel aangegrepen om mensen op te roepen om ruimte in zichzelf te maken, om Christus in zich te ontvangen. En om vanuit die innerlijke ruimte Christus ook geboren te doen worden.

De mysticus Gerlach Peters (1378-1411) schrijft in Brandende alleenspraak met God over die innerlijke ruimte. We moeten ons eerst leegmaken, schrijft hij, leeg van alle beslommeringen en alle strijd. Dan zal onze ziel komen in ‘de wijde ruimte van de liefde en de waarheid’. Dan ervaar je hoe een je bent met God. Er is geen duidelijker teken hiervan dan ‘zonder enige benauwing in die innerlijke ruimte te wandelen in universele liefde’. Maar deze ruimte is niet afgesloten, zodat we alleen maar afgesloten van de wereld een innerlijke voldoening ervaren. Nee, de ruimte is open, zoals het graf van Jezus open was. Want wat in jou is, mag naar buiten komen, geboren worden. ‘Op deze manier kunnen wij zoveel het in ons vermogen is, hemel en aarde en al wat erin leeft vervullen met onze liefde die God is.’

Het open graf wordt tot een ruimte waaruit liefde zich manifesteren kan in de wereld. Zoals Maria van Magdala dat mocht ervaren op die Paasmorgen. Zo mogen ook wij dat ervaren wanneer wij vertrouwen in de kracht van de liefde. Wanneer wij ons ontledigen van de begeerten en angsten van ons ego, maken we ruimte voor nieuw leven dat Gods liefde in ons schept. Het vraagt vertrouwen, om die liefde de ruimte te geven. Niet alleen in je eigen hart, maar ook vanuit jouw hart in de wereld om je heen.

Scheppingsruimte

‘God heeft lege ruimte nodig om te scheppen,’ zei de Friese theoloog Oepke Noordmans. Ik denk daarbij aan een groot atelier, het liefst een wat vervallen klaslokaal of een verveloze fabriekshal met hoge vieze ramen en een vloer waar al heel wat verfklodders op gevallen zijn. Een kale ruimte, bepaald niet aantrekkelijk, geen plek om te wonen of gezellig te zitten. Maar wel een plek waar iets nieuws kan ontstaan. Kunstenaars hebben zo’n ruimte nodig: hier kun je afstand nemen, van de buitenwereld en ook van je eigen werk. Je kunt er met afstand naar kijken en dat helpt bij het creatieve proces.

Leegte boezemt ons angst in. We proberen er aan te ontkomen, met woorden, spullen, geluid.

Maar misschien heeft Noordmans gelijk, en heeft God lege ruimte nodig. Ook de lege ruimtes in ons leven, hoe onherbergzaam die ook mogen zijn.

Het lege graf was voor de leerlingen van Jezus een angstige ervaring: ‘Leeg! Waar is hij gebleven? Hoe moet het nu verder?’ Dit zijn in tijden van gemis en leegte ook onze vragen.

De dichter-theoloog Willem Barnard situeert het lege graf van Jezus in wat hij een geheime tuin noemt. Zo geheim dat die tuin zelfs in de rijke iconentraditie van de Oosterse kerk niet wordt afgebeeld. Over dat geheim kun je alleen zingen, erop hopen, je kunt het geloven en ervan houden, maar je kunt het niet afbeelden.

Wat wij kunnen zien, is een leeg graf en dat is in eerste instantie schokkend. Daarom duurt het ook even voordat de leerlingen van Jezus deze leegte kunnen ervaren als scheppingsruimte: ruimte voor het geheim van de opstanding.