Vertel en luister

Je kunt letterlijk op verhaal komen door een verhaal te vertellen of te schrijven, naar een verhaal te luisteren of het te lezen. Dat kan je eigen verhaal zijn: je levensverhaal, iets wat je hebt meegemaakt. Het kan ook een verhaal zijn van iemand anders, een sprookje dat al eeuwenlang doorverteld wordt, een verhaal met verzonnen personages.

Misschien is die scheidslijn tussen ‘echt gebeurd’ en ‘verzonnen’ bij verhalen niet zo duidelijk en ook niet altijd even belangrijk. Je zou kunnen zeggen dat in alle verhalen de werkelijkheid en de verbeelding door elkaar heen spelen. Als je een echt gebeurd verhaal vertelt, vertel je dat zoals je je dat herinnert. En verzonnen verhalen staan nooit helemaal los van de werkelijkheid: ze gaan over de wereld zoals wij die kennen.

Een rode draad

Met een verhaal breng je ordening aan en leg je verbanden tussen losse gebeurtenissen.

Zo kan het gebeuren dat je als je (iets uit) je levensverhaal vertelt ineens een rode draad opmerkt: een woord dat steeds terugkeert, een emotie die in bepaalde situaties altijd opduikt (‘Hé, hier word ik altijd blij van’), situaties waar je wel erg vaak in terechtkomt. Of je ziet ineens hoe het een tot het ander leidde.

Een verhaal is ook een manier om iets te vertellen wat anders moeilijk gezegd kan worden, iets wat onder de oppervlakte speelt en niet meteen duidelijk is.

Hé, dat kan ook

Een verhaal van een ander, een verhaal uit een film of boek kan je ook meer inzicht geven in jezelf en over hoe je in de wereld staat, doordat je het herkent of doordat het je uitnodigt over je eigen leven na te denken.

Zo vertelde iemand me dat ze door het bijbelverhaal over de verloren zoon, waarin de oudste zoon thuis blijft en de jongste de wereld in trekt, ontdekte dat ze zelf altijd dicht bij huis was gebleven. Dat het ook mogelijk was om weg te trekken, opende een nieuwe horizon.

Verhalen kunnen zo je perspectief verbreden en helpen om je leven richting te geven. Ze lenen zich hier heel goed voor omdat ze zo beweeglijk zijn. Een verhaal heeft niet één betekenis, maar nodigt jou uit om het je eigen betekenis te geven. Het is geen dichtgetimmerd betoog of mening waar je het mee eens of oneens kunt zijn.

Luisteren

Er is weinig zo versterkend en troostrijk als meemaken dat iemand echt aandacht heeft voor jouw verhaal, en je de ruimte en de tijd geeft om je verhaal te vertellen. De Amerikaanse theologe Nelle Morton noemde dit ‘iemand tevoorschijn luisteren’. Ze kwam hierop omdat een vrouw ooit zei: ‘Je hoorde me voor ik begon te vertellen, je hoorde me mijn eigen verhaal in’. Ofwel: je luisterde zo naar me dat ik mijn verhaal écht begon te vertellen, en me realiseerde: dít is míjn verhaal.

Echt aandacht krijgen en geven kan ook zonder dat je uren de tijd neemt. ‘Even je verhaal kwijt kunnen’ is minstens zo belangrijk, als iemand maar goed luistert.

Verhalen uit de wachtkamer

Dit nummer van Open Deur is óók gewijd aan ‘op verhaal komen’ om aandacht te geven aan de erfenis van Holkje van der Veer, dominicanes, overleden op 6 juni 2022. Zij wist uit eigen ervaring hoe belangrijk het is dat je de gelegenheid krijgt om je verhaal te vertellen. Vooral als je bij diegenen hoort van wie het verhaal meestal niet vanzelf gehoord wordt, zoals mensen met een beperking of chronische ziekte. Holkje was zelf een grootgebruiker van zorg. Ze zette met de Dienst Geestelijke Verzorging van het Radboudumc een project op waarbij medewerkers beschikbaar waren voor een gesprek in de wachtruimtes van de polikliniek.

De verhalen van winnaars en machtigen worden wel gehoord, het zijn de verhalen van onderop die je voor het voetlicht moet halen – dat wist Holkje ook. Ze kende de troostrijke én de appellerende kracht van verhalen, die je aangrijpen. In een interview met Volzin in 2018 zei ze: ‘Hoe ouder ik word, hoe meer ik geraakt ben door de verhalen over Jezus. Toen het erop aankwam was Hij zelf doodsbang, en toch is Hij uit angst en dood opgestaan. Wat ik voor mijzelf in bijbelteksten vind, wens ik ook de wereld toe.’