Premium

Preekschets 1 Korinthe 13:1-3 – Goede vrijdag

Goede Vrijdag

Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal.

Al had ik de gave om te profeteren en doorgrondde ik alle geheimen, al bezat ik alle kennis en had ik het geloof dat bergen kan verplaatsen – had ik de liefde niet, ik zou niets zijn.

Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs en kon ik daar trots op zijn – had ik de liefde niet, het zou mij niet baten.

1 Korinthe 13: 1-3

Zie ook

Liefde in ‘Woordenboek voor Bijbellezers’
Preekschets 1 Korinthe 13:4-6 – Witte donderdag
Preekschets 1 Korinthe 13:8-13 – Stille zaterdag of paasnacht

Het eigene van de drie dagen van Pasen: onderweg met Paulus

In deze liturgieopzet voor de Drie Dagen van Pasen lezen wij woorden van Paulus. Zijn brieven zijn de oudste teksten uit het Nieuwe Testament. In die brieven zijn gedeelten te vinden waarin we Paulus als het ware recht in het hart kijken. Daar overdenkt hij wat er met Jezus gebeurde en wat dat voor hem en de gemeente betekent.

Iedere dienst in de Drie Dagen (die eigenlijk samen één dienst vormen) heeft haar eigen kleur of accent: op Witte Donderdag zijn we samen rond de tafel. Op Goede Vrijdag staan we stil bij het kruis: opgericht ooit en eens en nog en steeds. De dienst op Zaterdag is nog geen Paasviering. Het is de stilte van de Stille Zaterdag die hier aandacht krijgt. We blikken terug en vragen ons af wat de dood van die Ene met onze doop te maken heeft.

Op Paasmorgen klinkt dan het Paasevangelie, de eerste keer overigens dat er uit de evangeliën gelezen wordt. Het is aan de voorganger om te overwegen of daarover al van tevoren gecommuniceerd moet worden in het kerkblad.

In de hier geboden opzet is ervoor gekozen om iedere dag een eigen accent te geven. Dat accent blijkt uit de lezingen en de (korte) overwegingen. De verbinding tussen de diensten op de drie dagen wordt gelegd door

iedere dag een tekst van Paulus te lezen, meestal uit zijn Korinthe-brief;
iedere dag een gedeelte uit het Hooglied van de Liefde (1 Korinthe 13) een plaats te geven als liturgische tekst en
iedere dag één of meerdere coupletten van hetzelfde lied Zie ik ben met u uit Iona te zingen ( Liederen en gebeden uit Iona & Glasgow, Gooi & Sticht 2003)

Als er op de verschillende dagen verschillende voorgangers voorgaan, is afstemming gewenst, zo niet vereist. In taal- en liedkeuze kan de eenheid van de viering van Drie Dagen ondersteund of juist ontkracht worden…

Over Paulus

In deze schetsen wordt 1 Korinthe 13 als kerntekst gekozen- als uitdrukking van Paulus’ lyriek. Vanuit die lyrische tekst lezen wij Paulus. Niet zozeer als theoloog, maar als iemand die zijn hart laat spreken en daarover probeert na te denken.

Omwille van de focus kies ik er ervoor om tijdens de drie dagen níet ook nog uit de evangeliën te lezen. Dat maakt het mijns inziens te vol en te veel. Tegelijkertijd kan de voorganger ervan uitgaan dat de kerkgangers op de drie dagen de highlights van iedere dag kennen. Het kan dus in de teksten die gesproken worden wel meedoen en de voorganger kan ernaar verwijzen. De keuze voor Paulus boven de evangeliën kan historisch verantwoord worden (de meeste teksten van Paulus zijn immers ouder dan de evangeliën) maar het valt te bezien of de geldigheid van dat argument gedeeld wordt. Mijn insteek is vooral: we weten hoe het gaat en wat er gelezen wordt. Deze keer doen we het anders, om zo een nieuwere, frissere blik te krijgen op wat er met Pasen (ook) gevierd wordt.

Over de liturgie

In deze schetsen volgt na iedere dag een ‘opzet voor de liturgie’. Daarin staat een voorbeeld van hoe de dienst er zou kunnen uitzien. Wie met deze opzet aan de slag gaat voor de Drie dagen, ontdekt hoeveel liederen in het Liedboek in de rubriek Drie Dagen van Pasen de klassieke verlossingstheologie volgen.

In de diensten tijdens de Drie Dagen wordt niet gepreekt. Als toch, dan op donderdag in een korte meditatie voor de maaltijd. Op de andere dagen zijn er wel enkele momenten waarop de voorganger een overwegende tekst kan plaatsen. In mijn ‘opzet voor de liturgie’ heb ik ze aangeduid als ‘plaatsbepaling. Met dat woord bedoel ik: waar zijn we en wat betekent dat?

Tenslotte: hoewel iedere dag hier als aparte eenheid behandeld lijkt, is het goed om het als geheel te beschouwen. Dat geldt voor de opmerkingen die soms bij de ene, maar evengoed bij de andere geplaatst hadden kunnen worden. Om die eenheid te onderstrepen, pleit ik van harte voor een orde van dienst die in één boekje wordt afgedrukt.

Goede vrijdag – samen rond het kruis

Paulus is de theoloog van het kruis. Maar onze traditie heeft ons zicht op wat hij schrijft wel ‘gemodelleerd’. Tijdens deze Drie dagen proberen we opnieuw te luisteren naar wat hij daarover geschreven heeft, zonder het meteen als systeem te willen beschouwen.

Dat wij het lichaam van Christus zijn, is een prachtig beeld. Behalve op Goede Vrijdag dan. Want op die dag klinkt het pijnlijk en dreigend: want als wij zijn lichaam zijn, worden ook wij gebroken. Het beeld van het Lichaam bepaalt ons op Goede Vrijdag bij het lijden en de dood. Voor eens en al?

De woorden uit 1 Korintiërs 1:18-31, laten de omkering zien die Paulus predikt: zwakte is kracht, dwaas is wijs, leven is dood. Het valt niet mee voor West-Europese, eenentwintigste-eeuwse, mensen de radicaliteit en de vervreemding van die woorden te bevatten. Zij zijn ons door al die eeuwen heen zo vertrouwd geworden. Het zijn Paulus’ woorden om iets van het ongrijpbare en onzegbare te zeggen. Sinds de kruisdood zoeken mensen naar woorden om er iets van ‘te maken’: in gedachten en typologieën, in gedichten en gezangen. Zeker de eersten sluiten de betekenis van het kruis op door het vast te leggen. Veel beter dan er veel woorden aan te geven, is de liturgie op vrijdag zo in te richten dat er ruimte is voor ieder om er met eigen gedachten en beleving bij te kunnen zijn. Want op de één of andere manier gaat het in de gekruisigde om God en om mensen.

Daarom staat het kruis centraal: als een plek om terug te keren, om samen te komen en te gedenken waar het ons naartoe wijst. Het lijden, de dood. En het leven. En wat betekent dat in onze eigen dagen?

Het is daarom mooi als er een kruishulde is in deze dienst: een manier waarop het kruis geëerd wordt, met woorden, liederen, bloemen. Daarbij houden wij Paulus’ woorden in gedachten die schreef: dit is wat wij verkondigen. Als het kan, staat er daarom ook een echt (liefst groot) kruis in de kerk. Dat laat zien waar het om gaat- maar is meteen ook een goed centrum voor de liturgie. Aan de voet van dat kruis bidden wij voor wie hier en nu lijden, de verlatenheid kennen. Het is ook de plek waar de ‘plaatsbepaling’ plaatsvindt: wat is er gebeurd, wat gebeurt er nog, telkens als het goede het onderspit delft. Wat zegt dat over ons en onze wereld, wat zegt het over God? Zoals het kruis in onze wereld, zo verwarren ook Paulus’ woorden ons: wat wijs is, is dwaas en wat zwak is, is krachtig. Zo’n gedachte laat zich niet vangen in woorden en theorieën of theologieën. Daarom is het vooral en eerst nodig om er te ‘zijn’. Het kruis niet uit de weg te gaan, en ‘gewoon’ maar eens stil te staan bij de gedachte, het geloof, dat hier God kenbaar wordt.

Bij de plaatsbepaling kunnen daar wat woorden aan gegeven worden: woorden die het lijden van het hier en nu, van mensen dichtbij of ver weg, present stellen. Maar het is ook de plaats waar het denken failliet gaat. Hoe vertrouwd de woorden van Paulus ook zijn, ze tarten elke logica die in onze wereld (en dus in ons) gehanteerd wordt. In de zwakke, de stervende, is God nabij. Dat is onvoorstelbaar.

Als daar woorden uit 1 Korinthe 13 gelezen worden, wordt het geheel ingekaderd in de liefde: zonder de liefde is het niets.

Daar kan ook het Beklag Gods een plek krijgen. Het is misschien wel de beste manier om de plaatsbepaling zuiver te houden – laten de woorden die wij zeggen niet de indruk wekken dat wij het allemaal zo goed weten. Tegelijkertijd geldt voor mij deze hele opzet van de Vrijdag als een blik naar binnen en stevige zelfkritiek. Daarmee valt er ook wel wat voor te zeggen om het Beklag Gods achterwege te laten.