None

Preekschets Efeziërs 3:18 (2)

Startzondag 2023 – Thema: Ga mee!

Meer informatie over de startzondag is te vinden op: Jaarthema & Startzondag | Protestantse Kerk in Nederland

Martijn van Leerdam is predikant van de Pauluskerk te Rotterdam met opvang van ongedocumenteerden en verslaafden. Lees hier een interview met de auteur.

Samen knielen, samen in verzet

Dan zult u met alle heiligen de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte kunnen begrijpen, ja de liefde van Christus kennen die alle kennis te boven gaat, opdat u zult volstromen met Gods volkomenheid.

Bijbelgedeelte: Efeziërs 3:14-20
Preektekst: Efeziërs 3:18
Thema: ‘Ga mee! Samen getuigen van geloof, hoop en liefde…’

Zie ook de preekschets voor de startzondag van ds. Chris Baan: https://www.theologie.nl/preekschets-numeri-10-29/ en van ds. Jolande van Baardewijk: https://www.theologie.nl/preekschets-efeziers-3-18/

Liturgisch kader

Het is startzondag 2023. Liturgie-historisch gezien heeft de startzondag niet zulke oude papieren. We vieren het vooral om pragmatische redenen: omdat het najaar en nieuwe seizoen weer begint en de zomervakantie ten einde is. Dit nodigt uit tot een reflectie op de seizoenen en de tijd. Het nieuwe seizoen is een kans om een nieuw begin te maken, ieder persoonlijk en samen in de kerk. Gods stem klinkt in de tijd, en steeds opnieuw krijgen mensen de kans om daarnaar te luisteren en te handelen.

Uitleg

Diversiteit

“Daklozen en ongedocumenteerden kunnen prima theologen zijn”, sprak één van mijn voorgangers in de Pauluskerk te Rotterdam. Ik heb ontdekt dat dit geen leugen is. En ik had het kunnen weten, want in de kerkenraad van mijn vorige gemeente zaten de postbode en de ICT-miljonair genoegzaam naast elkaar aan de vergadertafel. De kerk heeft diversiteit nodig om tot bloei te komen, veel meer dan nu het geval is.

In de vroegkerkelijke gemeente van de Efeziërs hebben ze moeite met diversiteit, en dan vooral de tegenstelling tussen joodse en niet joodse christenen. Het is een gemeenschap van mensen met heel verschillende achtergronden en referentiekaders. De joodse deelnemers zijn besneden en onderricht in de joodse wet; hoe kunnen zij accepteren dat andere gelovigen dat niet zijn? Om de eenheid te bevorderen benadrukt Paulus de redding door het geloof, onafhankelijk van de achtergrond van de gelovige en de precieze leefregels waar men zich aan houdt.

Montere start

Bevlogen beschrijft Paulus de kracht van de Geest, die de weg wijst naar ware kennis en liefde. Ieder kan daar op zijn of haar eigen manier uiting aan geven. Dat is een welkome bemoediging bij de start van een nieuw seizoen. Het is elk jaar weer een klus om het kerkenwerk op te starten en gaande te houden met elkaar. Een montere start kan daarbij behulpzaam zijn.

Tegelijkertijd kiest Paulus een nederige positie. Hij buigt zijn knieën en bidt tot God, in het volle besef van zijn afhankelijkheid. De gebogen knieën van Paulus symboliseren de menselijke kwetsbaarheid, en de onmacht om je eigen lot te bepalen.

Hoe hard je er ook voor werkt, uiteindelijk zijn we allemaal kinderen en dienaren. Onze positie is laag, als mieren die over het oppervlak van de aarde krioelen. “Vanaf de maan gezien zijn we allemaal even groot”, schreef Multatuli ooit.

Hoge roeping

Maar onze roeping is hoog. We zijn kinderen en dienaren die geroepen zijn om vrije vertegenwoordigers te zijn, “geworteld en gegrondvest in de liefde van God”, zoals Paulus schrijft. In zijn traktaat “Over de vrijheid van een christen” denkt Luther hierop door. Een christen is een vrij heerser over alle dingen, maar tegelijkertijd: een nederig dienaar van alles en allen.

Het omgaan met onze hoge roeping komt niet altijd goed uit de verf. In de Pauluskerk weten we dat maar al te goed. Soms zie je mensen onder je ogen afglijden, en is er niets wat je kunt doen. Verslaving, bureaucratie, persoonlijkheidsstoornissen en armoede: ze kunnen mensen in hun greep houden. Het is niet onvergelijkbaar met de rouwzorg voor een stervende. Afscheid nemen doet pijn en hoe vaker je het doet, hoe zwaarder het wordt.

Iedereen

Hoewel we het liever niet toegeven, is ook de zorg voor de kerk-zoals-zij-is soms een vorm van rouwzorg voor een ernstig zieke patiënt. Om het vol te houden in de kwetsbaarheid heb je iedereen nodig. Maar nieuwe gezichten dienen zich niet altijd zomaar aan. Een gestaag voortkruipende kaalslag is het gevolg. Elk seizoen probeer je weer enthousiast te beginnen, maar elk seizoen wordt de spoeling dunner. Houd dat maar eens vol.

Toch heb ik in het kerkenwerk mensen ontmoet die van ‘omzien naar elkaar’ een levensstijl hadden gemaakt. In de Pauluskerk hebben we ook zulke mensen rondlopen, veelal ex-verslaafden, ongedocumenteerden en ex-daklozen. Uit dankbaarheid wijden zij hun leven toe aan de dienstbaarheid. Hoewel zij niet dezelfde eer krijgen als een dominee of een directeur, is hun bijdragen van minstens net zoveel belang.

Niet alleen voor jezelf

Het motto van de startzondag, Ga mee!, is geen naïeve oproep om mee te lopen met de menigte. Het is een oproep om tegen de stroom in te blijven roeien, om je steeds opnieuw te laten inspireren, om je tegen onrecht te verzetten en erbij stil te staan dat je niet alleen maar leeft voor jezelf. Het vraagt om nederigheid en moed, juist te midden van de kwetsbaarheid.

Paulus leeft dat voor door vurige brieven te schrijven, geld in te zamelen voor mensen die dat nodig hebben, en met gevaar voor eigen leven verre reizen te maken. Het is aan ons om daar op onze eigen manier mee aan de slag te gaan.

Het nieuwe kerkseizoen begint in de periode waarin ook de verkiezingscampagne voor de Tweede Kamerverkiezingen op gang komt. De val van het kabinet, veroorzaakt door onenigheid over asielzaken en het recht op gezinshereniging, getuigt van een cynische wereld waarin de menselijke waardigheid voor sommige mensen met voeten wordt getreden.

“De liefde van Christus kennen” houdt in dat je je daartegen verzet. De kerk bestaat niet voor zichzelf, maar om aan God en mensen dienstbaar te zijn. Als we dat op een dankbare en liefdevolle manier kunnen doen, gedragen door de Geest, dan komen we er wel. Niet dat het een inkoppertje is. Maar met de verschillende gaven, in al onze diversiteit, ondersteunen we elkaar.

Aanwijzingen voor de prediking

Je zou de verkondiging kunnen beginnen met een persoonlijke ervaring van nederigheid of het omdraaien van de rollen. Als voorganger beschik je over een ruime hoeveelheid spreektijd in de kerk, en daarbuiten veelal ook. Maar komt het weleens voor dat je sprakeloos bent? Wat doe je dan? Wat heb je daarvan geleerd?

Alleen mét anderen, die vreemd voor ons zijn, kunnen we de reikwijdte van Gods kennis en liefde leren begrijpen. Hoewel Kerst nog ver weg is, valt bijvoorbeeld te denken aan de Wijzen uit het Oosten. Hoe gaan wij met vreemdelingen en buitenstaanders om, in de kerk, op straat en in de samenleving als geheel? Je kunt de gemeente vragen hier samen op te reflecteren. Als er nieuwkomers in de kerk zijn, zou je hen kunnen vragen hoe zij zelf ontvangen zijn. Hoe ga je samen op zoektocht naar God, Gods liefde in onderling respect?

Ideeën voor kinderen en jongeren

De kinderen gaan alweer een paar weken naar school. De eerste schooldag van het nieuwe jaar is niet zelden één van de luidruchtigste in de klas. Sommige kinderen zitten wellicht in een nieuwe klas, of zelfs op een nieuwe school. Dat is altijd spannend. Hoe was dat? Wat kan je daarbij helpen?

Een aanrader is het verhalenboek “De Gelukbrenger” van Stephan de Jong. Het is een verhalenboek voor in de kerk en op school. Het verhaal “De stem van de overkant” zou goed passen bij de lezing van vandaag.

De kerk is alleen compleet als iedereen samenwerkt, en het uitgangspunt daarbij moet zijn dat iedereen iets kan bijdragen. God kiest bovendien vaak hele gewone mensen uit. Bij de kinderdienst of de tienerkerk zou je de deelnemers kunnen uitnodigen om te reflecteren op elkaars bijzondere eigenschappen. Je kunt de kinderen of jongeren daarbij bijvoorbeeld de opdracht geven om elk een compliment op te schrijven voor hun linker buurman of -vrouw in de kring. Vervolgens lezen ze de complimenten voor in de groep. Daarmee stimuleer je een waarderende blik.