Rabbi Hillel, de leider van de Joodse wereld

Wat is leiderschap en hoe transformeert een ‘gewoon mens’ zich in een goede leider? De bijbelse en latere Joodse geschiedenis kent vele leiders, goede en slechte, zowel geboren koningen als zij die nolens volens de leiders van hun volk werden. Mozes sprak aanvankelijk tot God: ‘Stuur iemand anders.’ Koning Saul begon goed, maar zijn psychische aandoening kreeg de overhand. Achab was verdorven.

Altijd mild

Rond de eeuwwisseling van de eerste eeuw leefde rabbi Hillel, een van de bekendste Joodse leiders in de Farizeese tijd. Hij werd volgens de overlevering net als Mozes 120 jaar oud en ook hij leefde in perioden van 40 jaar: eerst als arm man en dagloner in Babel, vervolgens als schriftgeleerde in Israël. Ten slotte als de hoog geachte leider van de Joodse wereld en van het Huis van Hillel, een belangrijke rabbijnse school die samen met het Huis van Shammai wetten opstelde en uitlegde die nog steeds van groot gewicht zijn.

Rabbi Hillels populariteit is te danken aan zijn vermogen om te transformeren. Als dagloner was hij zo arm dat hij de kleine som voor het leerhuis niet kon betalen en op het dak klom om zo toch de lessen te volgen. Het sneeuwde, hij werd bewusteloos van de kou gevonden en gereanimeerd. Men prees alom zijn grote liefde voor leren. Dit en andere voorvallen – veroorzaakt door extreme armoede – maakten hem toegankelijk voor de noden van de bezitloze onderklasse. Maar ook van de rijken, toen hij tot een beroemde en welvarende rabbijn was getransformeerd. Hij kende de mensen en hun problemen en was, in tegenstelling tot zijn strenge, onbuigzame collega Shammai, altijd mild in zijn oordeel. Geen verzoek of vraag was Hillel te gek. Eens vroeg een heiden hem de Torah te verklaren terwijl hij op één been stond. Hillel zei: ‘Heb uw naaste lief als uzelf (Leviticus 19:18). Dat is de hele Torah, de rest is commentaar.’ Shammai zou de man boos hebben weggejaagd na zo’n ‘frivool’ verzoek.

Paard

Veel van Hillels anekdotes hebben een parallel in het Nieuwe Testament. Ook Jezus was mild voor de armen. Macht corrumpeert, maar een goede boom draagt goede vruchten.

Een ander voorbeeld. Een rijke man die alles was kwijtgeraakt kwam naar Hillel. Deze huurde voor de man een mooi paard, want dat was de rijke vroeger gewend. Rabbijn Hillel rende zelf voor dat paard uit om ruim baan te maken, want op dat moment had hij geen geld over om de gebruikelijke renner te huren. De mensen leverden natuurlijk commentaar, kon die ex-rijke niet gewoon gaan lopen net als iedereen, maar Hillel zei slechts: ‘Die man was vroeger steenrijk. Hij kan niet te voet de stad in net als ik, die vroeger niets gewend was, en mijn ego is niet zo groot dat ik niet voor een paard uit kan hollen, al ben ik een rabbijn.’

Door deze houding heeft Hillel de kijk op ‘wat kan en wat niet’ gekanteld in ‘wat is juist in deze situatie en wat niet’. Dat en een groot en nederig hart, bevorderen waar leiderschap.