We zijn de ruige taal kwijtgeraakt
Dit interview is overgenomen uit Areopagus-magazine, september 2018.
‘We zouden in de kerk gebaat zijn bij een ‘profetisch beraad’, naast alle aandacht voor missionair werk, diaconaat en pastoraat. Een voortgaand overleg waarbij zij die alert zijn, theologen, maar vooral ook stemmen uit andere disciplines en uit een grote diversiteit van sociale lagen, zeggen wat ze zien, en: zeggen wat ze soms amper durven denken maar wel vrezen. Een levendig, meerstemmig debat dat probeert om datgene te benoemen, dat onder de oppervlakte broeit. Een beraad dat actuele ontwikkelingen in de samenleving signaleert, zichtbaar maakt en kwalificeert; zaken waar je als kerk alleen tot je schade aan voorbij kunt gaan. We stevenen in onze westerse cultuur af op iets waar we stuk aan gaan. Er is zoiets als een ‘negatieve catharsis’ gaande. Tenminste, dat denk ik, af en toe. Daar zou dat beraad vandaag over moeten gaan.’
Dr. Kees van Ekris, studieleider van Areopagus, predikant in Zeist, promoveerde eind juni cum laude op het proefschrift Making See, over profetie. We prikten een interviewafspraak en mailden een aantal aandachtspunten voor het gesprek. Maar het liep anders, ongepland. Iets wat je ‘hoog zit’, moet er soms het eerste uit.
‘Momenteel lees ik ‘Post-Truth’, van Matthew D’Ancona, een goede oplettende journalist van The Guardian. Hij schrijft over het huidige geestesklimaat in het Westen. ‘Wat doet het aan onze ziel dat waarden als waarheid en integriteit, journalistiek en recht, trouw en trust, verdampen en obsoleet worden gemaakt?’ ‘Wat betekent het wanneer emoties belangrijker worden dan feiten?’ De infrastructuur van het geestesleven in Europa ligt ernstig onder vuur, schrijft hij, of het nu gaat over racisme/migratie, ecologie, moraal of financiën.
Historisch gezien zijn dat ingrediënten voor een negatieve catharsis. Tegelijkertijd heb je voortdurend het gevoel dat dat ‘steeds net niet’ gebeurt. Kijk naar het gewelddadige racisme tijdens de recente massademonstratie in het Duitse Chemnitz. Even ben je ontredderd: Er werd gejaagd op Syriërs en Irakezen, om ze te lynchen, nota bene. Maar al snel daarna wordt het bericht ingetrokken of als onwaar bestempeld, of gerelativeerd: er was te weinig politie op de been, niets aan de hand dus.
Wat is er gaande? Of kijk naar de klimaatverandering en de apocalyptische hitte van afgelopen zomer. Je voelt even de beklemming, maar al snel gaan we over tot de orde van de dag. Ik noem maar een paar voorbeelden, tastenderwijs. Je zou verwachten dat we in de kerk een beraad bijeenroepen over wat er gaande is, dat er urgentie gevoeld wordt. Als miljoenen mensen zich om raad en richting wenden tot Yuval Noah Harari, de schrijver van Sapiens, Homo Deus en 21 lessons for the 21st century – waarin hij doodleuk spreekt over de komende ‘irrelevantie van de mens’ – dan mag je toch verwachten dat de kerk ook haar beste krachten bijeenroept tot beraad, om een zinnig iets te kunnen zeggen in deze dingen. Maar dat gebeurt niet. Verre van!’