Wees een zegen

• Bijbelgedeelte: Genesis 12:1-3
• Preektekst: Genesis 12:2
• Thema: Wees een zegen!

Liturgisch kader

Je wilt preken op Israëlzondag zonder de actuele situatie in het tegenwoordige Israël en de Palestijnse gebieden daarbij te betrekken, omdat je daarmee verlegen bent of jezelf en de gemeente wilt behoeden voor polarisatie… Het artikel van Piet van Midden biedt daarvoor voldoende aanknopingspunten. Hij helpt ons ons te concentreren op de geestelijke (en niet de politieke) verbondenheid van de kerk met Israël. Dat artikel heb ik gebruikt als ‘voorstudie’ bij het schrijven van onderstaande aanwijzingen voor de prediking.

Als tweede schriftlezing zou je kunnen een psalm kunnen kiezen die jou aanspreekt als vertolking van het geloofsgoed van Israël (Piet van Midden noemt bijvoorbeeld Psalm 25). Deze en andere psalmen die in de preek aangehaald worden, kunnen ook gezongen worden. Op Israëlzondag zing ik graag lied 868:5 ‘Christenen loof Hem met Abrahams kinderen samen’. Lied 803, ‘Uit Oer is hij getogen’ sluit goed aan bij schriftlezing en thema van de verkondiging.

Gebed

In het gebed kun je de actualiteit natuurlijk niet ongenoemd laten. We kunnen er niet omheen, dat deze dag een herdenking is van het uitbreken van een vreselijke oorlog in Israël/Palestina een jaar geleden. Zeker op Israëlzondag is het belangrijk te bidden voor vrede over Jeruzalem. Ik voeg daar graag aan toe: en voor allen die Jeruzalem liefhebben! En vandaaruit (zie Handelingen 1) uitwaaierend naar héél Judea en Samaria en voor de hele wereld. In tijd van oorlog is het onze opdracht te bidden voor vrede in Israël en het midden Oosten en te leven in hoop op het eind van de oorlog. Bij het gebed hoort dat voor wijsheid, hoe blijvende vrede kan worden gebouwd.

Bid ook voor Israël in de diaspora en om zegen voor de contacten tussen Kerk en Israël.

Uitleg

Voor de uitleg van en gedachten bij de schriftlezing verwijs ik naar het artikel van Piet van Midden: De rol van Israël in de prediking.

Aanwijzingen voor de prediking

Uitgangspunt

Van Midden neemt zijn uitgangspunt in Genesis 12, de roeping van Abraham, en legt daarbij de nadruk op het vergeten zinnetje ‘wees een zegen’. In de verkondiging kan dat langs twee lijnen uitgewerkt worden: 1) Hoe is Israël tot zegen geweest voor de volken, voor de kerk? 2) Hoe kunnen wij Gods opdracht om een zegen te zijn omarmen in navolging van Israël, voor wie de eerste opdracht bedoeld was?

Zegen ervaren

Misschien is het goed om met een vraag te beginnen, die aansluit bij de ervaring van de hoorders: wanneer ervaar jij zegen? Beschrijf vervolgens enkele voorbeelden. Voor sommige mensen is zegen verbonden met materiële voorspoed. Maar is het niet veel vaker, dat je je gezegend voelt wanneer je in het gezelschap van geliefden een moment van geluk ervaart? Of wanneer iemand de goede woorden op het goede moment zegt (bene-dicere) die aansluiten bij de omstandigheden waarin je je bevindt? Of wanneer je ondanks moeiten ook lichtpuntjes in je leven mag zien?

Zegen voor de volken

Vanuit deze ervaringen kun je de eerste lijn uitwerken: daarbij kun je natuurlijk wijzen op teksten als ‘want de redding komt van (via) de Joden’ (Jezus tegenover de Samaritaanse, Johannes 4:22) of Paulus wanneer hij nadenkt over de toekomst van Israël: ‘het is het volk dat van de aartsvaders afstamt en waaruit Christus is voortgekomen’ (Romeinen 9:5) of waar hij Genesis 12 aanhaalt: ‘U ziet dus dat zij die geloven kinderen van Abraham zijn’ (Galaten 3:6-8). Door Jezus, een zoon van Israël, is de aan Abraham toegezegde zegen ‘beschikbaar’ gekomen voor de volken. Het is de Verlosser van Israël die ook onze Verlosser is geworden. Wat een zegen!

Zegen in schriftelijke traditie

Maar hierdoor zijn ook de Joodse geschriften voor ons beschikbaar gekomen, de schriftelijke traditie die getuigt van de geschiedenis en de geloofservaringen van Israël. Niet om ze ons toe te eigenen en Israël te onteigenen. Maar om ons daardoor te laten aanspreken, ons daarin te spiegelen, om ons voordeel te doen met de ervaringen met God die vanaf Abraham zijn opgedaan. Wat een zegen dat we kennis kunnen nemen van die teksten!

Van Midden wijst in het bijzonder op de psalmen. Dat komt waarschijnlijk dicht bij de ervaring van de hoorders. Velen van ons zullen gemerkt hebben hoe psalmen tot zegen zijn (goede woorden op het goede moment gelezen of gezongen) in dagen van rouw, van benauwdheid, van vreugde, enzovoort. Er zijn families die bij elke bijzondere gelegenheid waarbij ze samen komen, zowel in goede als in kwade dagen, met elkaar dezelfde psalmen zingen. Wat een zegen, dat ons die woorden worden aangereikt, dat we ze mogen ‘lenen’ van Israël dat de psalmen eveneens in goede en kwade dagen heeft voortgebracht.

De zegen die we vanuit Israël ontvangen, is dus niet alleen iets van één moment of een Persoon in de heilshistorie; we kunnen die elke keer ervaren wanneer we woorden van Israël meespreken of meezingen.

Zegen doorgeven

Dat gezegd hebbend, kunnen we vanaf hier de tweede lijn uitzetten: zou het bij onze roeping (of verkiezing, zie Van Midden) als gelovigen uit de volkeren kunnen horen, dat wij de opdracht aanvaarden om de zegen die we ontvangen hebben op onze beurt door te geven, in het spoor van Abraham en Israël? Dat kan natuurlijk door metterdaad, in gehoorzaamheid aan Thora en Bergrede gerechtigheid te doen. Maar bijvoorbeeld ook door goede woorden te spreken, de psalmen te blijven zingen, in de verschillende situaties en omstandigheden die zich aan ons voordoen.

Kunnen we ons land, onze omgeving zegenen door Psalm 8 te zingen tegen klimaatangst? Of Psalm 72 wanneer onze overheid voor ingrijpende keuzes staat? Of Psalm 78 wanneer we zwarte bladzijden uit onze geschiedenis onder ogen moeten zien? Een uitdagende opdracht in een tijd waarin de kerk krimpt en steeds minder daadwerkelijke invloed heeft op de samenleving: laten we zegenen door te zingen en te bidden met de Psalmen of andere goede woorden uit het geloofsgoed van Israël (en de Kerk).

Wat een zegen als we naast iemand in zijn of haar nood kunnen staan door de beginwoorden van Psalm 22 te bidden – ook onze Heer kende Zijn psalmen… We hebben het van Israël geleerd!

Blijvend zegenen

Rond af door de oneliner van Van Midden aan te halen: ‘met zegen kom je verder’. Kijk maar naar de geschiedenis van Israël, vanaf de belofte die God aan Abraham heeft gedaan: ‘Ik zal je tot een groot volk (goj!) maken en je zegenen en je naam groot maken’ (de vertaling van Van Midden). Daag de hoorders uit erover na te denken hóe die zegen ook nu nog in hun eigen leven werkt (bijvoorbeeld omdat hun geloof in Christus hen verbindt met de God van Israël). En bemoedig hen om zich blijvend te laten zegenen, om vervolgens zelf tot een zegen te zijn. Zo ben je een ‘kind van Abraham’ (Galaten 3:7).

Ideeën voor kinderen en jongeren

Woorden zijn belangrijk. Met woorden kun je iemand pijn doen, bijvoorbeeld wanneer je scheldt of pest of roddels doorvertelt. Omgekeerd kun je met woorden ook goed doen: door iets vriendelijks te zeggen, complimenten te geven, iemand aan te moedigen. Daar worden mensen blij van. In de Bijbel staan een heleboel goede woorden over God – die hebben we van de Joden gekregen, want zij hebben ze opgeschreven. Wanneer we daarnaar luisteren, worden wij blij!

Geraadpleegd

De rol van Israël in de prediking van Piet van Midden