Armoedeonderzoek

In Woord & Dienst van maart 2023 reageerde Elise Kant op het driejaarlijkse armoedeonderzoek dat kerken en kerkelijke organisaties in januari van dit jaar publiceerden. Ze roept de kerken en kerkelijke organisaties op om uit hun bubbel te stappen en zichzelf niet als verlosser te zien. Hieronder een reactie.

Eerst wat korte achtergrond bij het armoedeonderzoek dat sinds 2002 elke drie jaar wordt uitgevoerd. Dit voornamelijk kwantitatieve onderzoek becijferde altijd hoeveel geld en tijd kerken inzetten in de verzachting en bestrijding van armoede. De laatste editie is een verandering ingezet. Er zijn meer kerken (waaronder de migrantenkerken via SKIN) en andere organisaties betrokken én het belangrijkste deel van het onderzoek is kwalitatief. Deze ontwikkeling wordt in de volgende editie doorgezet.

Gericht op kerkelijke organisaties

Dan de twee bezwaren die door Kant worden aangedragen. Het eerste luidt dat alleen kerken en kerkelijke organisaties zijn onderzocht en dat kerken zichzelf als verlosser zien. Het klopt dat het onderzoek zich richt op kerken en kerkelijke organisaties. Dat is bewust: de onderzoeksvragen zijn zo geformuleerd om te leren over de inzet van kerken en kerkelijke organisaties.

Hun stem kan sterker

De uitkomsten worden benut in het delen van kennis met professionals en vrijwilligers die daarin actief zijn of dat willen worden. De uitkomsten worden ook gebruikt om ons uit te spreken naar de overheid. Dat gebeurt zeker, maar mag ook volgens de respondenten en onszelf duidelijker.

Tegelijk maakt het onderzoek duidelijk dat kerken zichzelf helemaal niet zien als dé verlosser. Kerken zijn als onderdeel van de samenleving maatschappelijk betrokken. Daarbij wordt er door kerken en kerkelijke organisaties op allerlei manieren samengewerkt met mensen en organisaties die óók het onrecht zien dat armoede is en in beweging komen om goed en recht te doen (vgl. Jurriaan Omlo, Sylvana Robbers en Mayke Kromhout. ‘Gerechtigheid en barmhartigheid. Onderzoek naar de betrokkenheid van kerken en diaconale organisaties bij de aanpak van armoede en schulden’. Utrecht: Bureau Omlo, 2023, p. 66 ev.).

Eigen ervaring met armoede

Het tweede bezwaar is dat de stem van mensen om wie het gaat, niet is gehoord. Dat is niet helemaal waar. Tegelijk met het armoedeonderzoek is een representatief panelonderzoek onder Nederlanders uitgevoerd, om de stem van mensen om wie het gaat te horen. Aan hen is gevraagd of ze ervaring hebben (gehad) met niet rond kunnen komen, en welke mensen en organisaties hen hebben gesteund.

De meesten vonden steun bij familie en vrienden, veel van hen bij de Voedselbank. De kerk stak er schril bij af: slechts 5 procent van wie moeilijk rond konden komen, vond steun bij een kerk. Dat is voor de kerken een pijnlijke conclusie. Ook bij hen vallen er veel mensen buiten de boot of worden mensen niet gezien. Daarnaast zijn er onder degenen die als expert zijn geïnterviewd of deel hebben genomen aan de focusgroepen, ook mensen die armoede aan den lijve (hebben) ervaren.

Ook rondom de presentatie en de publiciteit erover zijn mensen die zich met hart en ziel inzetten, en mensen in armoede zelf (en dat valt soms zomaar samen) volop aan het woord geweest (zie bijvoorbeeld het gesprek van Riane Kuzee, Bettelies Westerbeek en Carola Schouten bij Op1). Tegelijkertijd kan de stem van mensen om wie het gaat sterker. De ingezette ontwikkeling wordt in een volgende editie doorgezet.

Rapportage panelonderzoek armoede. Utrecht: Citisens, december 2022: www.protestantsekerk.nl/nieuws/presentatierapport-armoede-in-nederland-2023