Veel mensen geloven het nog steeds niet, maar ze bestaan echt: Palestijnse christenen.’ Dominee Munther Isaac van de Palestijnse Evangelisch-Lutherse gemeente te Beit Sahour, net buiten Bethlehem, is het levende bewijs. Ook na talloze lezingen, boeken en reizen over de wereld voelt Isaac zich genoodzaakt dit basale feit te blijven benadrukken. ‘Bovendien zijn er onder de Palestijnen talloze vrouwen en kinderen. Dat zie je niet terug in veel berichtgeving over Israël, waarin Palestijnen steevast als mannelijke militanten in beeld worden gebracht.’

Solidariteit

Op 9 mei 2023 was Isaac te gast in de Pauluskerk te Rotterdam, waar de Nederlandse vertaling van zijn nieuwste boek werd gepresenteerd: De andere kant van de muur. Isaac neemt daarmee veel hooi op zijn vork. In een en hetzelfde boek komen talrijke thema’s voorbij.

Het boek biedt een ander bijbels perspectief op de landbelofte aan Israël en een emancipatoir vertoog over het recht van Palestijnen om te blijven wonen in het gebied waar hun families vele generaties hebben geleefd. Daarnaast doet het een appel op de solidariteit van christenen wereldwijd met hun vervolgde broeders en zusters in het geloof, inclusief een hoopvol visioen van een land waarin ruimte is voor iedereen, ongeacht afkomst en geloof.

In het boek noch bij de presentatie in de Pauluskerk konden deze thema’s allemaal even gedetailleerd worden uitgewerkt. Maar de urgentie van de zaak waar het Isaac ten diepste om gaat, staat buiten kijf: de gemarginaliseerde positie van de Palestijnen en het wegkijken van christenen daarbij. Dat moet hoognodig veranderen.

Er klonken dan ook gloedvolle betogen van dominee Dick Couvée en theologe Janneke Stegeman. Zij spraken over solidariteit met mensen in de marge, inclusiviteit en bevrijdingstheologie. Bij een boekpresentatie over Palestijnse christenen en mensenrechtenschendingen door Israël zijn dit de bijdragen die je verwacht.

Opvallender was de bijdrage van Aseel AlBajeh, Palestijns mensenrechtenactiviste, die de Israëlische bezetting aan de hand van een internationale definitie als Apartheid omschreef. ‘Is dit niet wat radicaal?’ vroeg ze retorisch aan zichzelf. ‘Als de Israëlische bezettingspolitiek aan alle voorwaarden van Apartheid voldoet, en zelfs bisschop Desmond Tutu van Apartheid sprak toen hij de Palestijnse gebieden bezocht, dan moeten we het zeggen zoals het is.’

Koerswijziging

Het meest verrassend was de bijdrage van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), die vertegenwoordigd werd door Eeuwout Klootwijk (beleidsmedewerker voor Kerk en Israël) en Marco Batenburg (preses van de generale synode). Hun bijdrage was door René de Reuver opgesteld, die wegens familieomstandigheden moest afzeggen. Klootwijk gaf namens De Reuver toe dat de PKN te lang stil is geweest over de mensenrechtenschendingen door Israël, en dat de PKN geroepen is tot solidariteit met Palestijnse christenen.

Hoewel het ontstaan van de moderne staat Israël door sommigen wordt gezien als een geschenk van God, gaf Klootwijk aan dat de ogen geopend moeten worden voor de realiteit van de Nakba. In de jaren 1947–1949 werden meer dan vijfhonderd Palestijnse dorpen vernield, vonden massaslachtingen plaats en werden meer dan 750.000 Palestijnen verdreven. De kerk heeft dit lange tijd niet willen zien.

Klootwijk vroeg aandacht voor het bijbelse visioen van Zacharia, van een Jeruzalem waar geen muren meer omheen worden gebouwd. Het is een visioen van hoop en inclusiviteit. Christenen hebben de taak om de moderne staat Israël daaraan te herinneren. Het visioen van Zacharia maakt duidelijk dat de verfoeide grensmuur van Israël er niet zou moeten zijn, en dat de Israëlische politiek van marginalisatie en onderdrukking vloekt met de Bijbel zelf.

Het zal een toevallige voorbijganger misschien niet opgevallen zijn, maar hier is sprake van een koerswijziging van de PKN. Voorheen benadrukte die toch vooral dat er naar beide kanten geluisterd moest worden, en werd er in de eerste plaats geprobeerd om de lieve vrede te bewaren. ‘God kiest partij voor de onderdrukten,’ stelde Isaac met bijval van Couvée en Stegeman. Klootwijk en Batenburg spraken hen niet tegen en verwezen naar recente contacten tussen de synode en de Palestijnse gemeente van Isaac in Beit Sahour.

Felicitatie met rouwrand

De boekpresentatie en het bijbehorende programma werden georganiseerd door de Nederlandse tak van stichting Kairos-Sabeel, een internationale belangenorganisatie die zich inzet voor vreedzaam protest tegen mensenrechtenschendingen in en door Israël. Vanuit de kring van Kairos-Sabeel is lang geageerd tegen het in hun ogen trage en slappe spreken van de PKN.

Dat vertegenwoordigers van het hoogste kerkelijk orgaan van deze kerk nu achter de Palestijnse christenen gingen staan, leidde tot verbazing en enige argwaan. ‘Hoe zit het dan met de recente felicitatie van de PKN aan Joodse organisaties in Nederland?’ klonk het uit het publiek. ‘Werden zij daarin niet gefeliciteerd met de 75-jarige oprichting van de staat Israël? Stond daar soms iets over de Nakba in, of over de mensenrechtenschendingen van de laatste tijd?’

Klootwijk reageerde door te verwijzen naar de kleine lettertjes, die met het felicitatiebericht van de PKN aan de Joodse organisaties waren meegegaan. Daarin werd het leed van de Palestijnen betreurd, en gesproken van hoop op een inclusieve samenleving in Israël. ‘Dat is Israël nu niet,’ aldus Klootwijk. ‘Het was een felicitatie met een zwarte rouwrand eromheen.’

Zo leidde een feestelijke boekpresentatie tot bespiegelingen over kerkpolitiek in de PKN. Voor de gevierde auteur was het glas halfvol. ‘René de Reuver en ik zijn vrienden geworden,’ sprak Isaac hoopvol, om te eindigen met een waarschuwing: ‘Nu wij weten dat jullie achter ons staan, gaan we alleen maar meer van jullie vragen. Want er is nog veel te doen, en het lijden van de Palestijnen duurt al veel te lang. Om dat te veranderen hebben we jullie nodig. Daar zullen we jullie zeker nog op aanspreken.’

Er is meer nodig om de verfoeide grensmuur in Israël te laten wankelen, maar binnen de PKN is er een muurtje geslecht. Nu maar zien of de nieuwe koers beklijft.

Munther Isaac, De andere kant van de muur. Een Palestijns perspectief. Van Warven, Kampen 2023. ISBN 9789493288317. €19,95