In retraite met jongeren

Vluchtig en snel zijn in deze tijd vaak onze contacten. Een avond bijeen zijn is zo voorbij. Voor het verdiepen van onderlinge verbondenheid en voor het ervaren van betrokkenheid bij elkaar kan een langduriger samen optrekken, samen eten, samen de zon zien opkomen, een bijdrage zijn. Daarom dit stuk over een weekend of een week op retraite zijn met een groep. In de afgelopen jaren heb ik met twintigers opgetrokken, tijdens retraites in Nederland en daar buiten. Het zal niet verbazen dat de retraite, die mede door een staf van jongeren zelf georganiseerd werd, één van de meest intensieve was.

Wat is een ‘jongere’?

In de kerk wordt vaak van ‘jongeren’ gesproken als het gaat over mensen van 19 tot 39 jaar. Binnen deze categorie vallen dan studenten zowel als mensen met jonge gezinnen. Ik spreek in dit stukje vanuit ervaringen met twintigers. Het is wel van belang voor ogen te hebben wat de behoeften zijn van de beoogde groep ‘jongeren’.

Zitten jongeren op zoiets als een retraite te wachten?

Op zoek naar waarheid en zin zoeken jongeren verbinding met elkaar en met mensen die echtheid laten zien. Een retraite is aantrekkelijk als een ervaring die ruimte geeft om even stil te staan en tot jezelf te komen. In die ruimte kan echtheid ontstaan, zo kun je jezelf en anderen ontmoeten, en misschien zelfs iets van God. In een samenleving van nep identiteiten en nep nieuws, en een tijd waarin Corona isolatie en eenzaamheid heeft aangezet, is dat wel iets wat verlangen oproept.

Veiligheid als voorwaarde

Omdat presteren, aan de eisen voldoen, competitie, en de juiste keuzes maken voor ons allemaal stressfactoren zijn in het dagelijks leven, is samen met andere mensen zijn niet vanzelfsprekend veilig. Rust en innerlijke vrede is waar je op hoopt. Een warm bad. Tijdens een retraite wil je dat mensen zichzelf kunnen zijn. Het zou goed zijn als ze zich durven openstellen, en dat ze over wat hen bezielt kunnen spreken zonder daarover discussies of aanvallen te hoeven verduren. Dat vraagt een veilige omgeving, die overigens niet vanzelf spreekt. Elkaar kunnen vertrouwen ontstaat niet altijd in een groep die samen is, zeker niet als de mensen elkaar niet al kenden. Het kan dus belangrijk zijn om ‘hoe geven we elkaar de ruimte’ als bepreekpunt naar voren te brengen in een groep.

Valkuilen

De meest voor de hand liggende valkuil bij het werken met jongeren, is te pogen hen iets aan te bieden – waar ze dan voor uitgenodigd worden. Uit enthousiasme, en omdat je weet wat je wilt en ook – denk je – wat goed is voor je doelgroep, ga je makkelijk het geheel zelf bedenken en organiseren: plaats, tijd, programma, workshops enzovoort. Dan kun je er tegenaan lopen dat je veel energie en tijd gestopt hebt in een project waar geen respons op komt als je het probeert te promoten onder de doelgroep. Mensen lopen eerder warm voor iets waar ze zelf aan hebben bijgedragen. Zeker als het iets is, gericht op hun eigen vragen en behoeften en die van hun leeftijdgenoten. Kortom: vind een aantal jongeren en ga met hen samen een idee uitwerken.

Verwachtingen

Verwachtingen van de organiserende (jeugd-) ouderlingen. Ik weet niet wat de gedachte is achter het willen realiseren van een retraite voor jongeren. Jongeren in contact brengen met een ander aspect van de kerk? Verbinding maken en betrokkenheid vergroten bij de gemeente? Verdieping van het geloofsleven bieden? Vóór het koers zetten richting een retraite is het goed te weten wat de verwachtingen zijn van de jongeren en van de organiserende gemeente.

Waar zijn die jongeren?

Het bereiken van jongeren om mee te gaan samenwerken en om mee op retraite te gaan is niet vanzelfsprekend. Zeker niet als ze in je gemeente niet meer makkelijk te vinden zijn. De LRP-registratie van jongeren in je gemeente geeft niet onmiddellijk toegang tot samenwerking. Te denken valt aan samenwerken met het lokale studentenpastoraat of verenigingen waarin jongeren actief zijn.

Gebruik maken van aanbod of zelf organiseren?

Een aantal kloosters of voormalige kloosters in Nederland en daarbuiten bieden gastvrijheid aan individuen of aan groepen jongeren. Vaak kun je met een groep daar verblijven, en een eigen programma hebben, terwijl ook de vieringen van het klooster bijgewoond kunnen worden. Daarnaast zijn er retraiteoorden waar het hele dagprogramma voor de groep georganiseerd wordt. Het verblijf in een klooster geeft een atmosfeer waarin mensen op retraite mee kunnen doen in de ordening die er al heerst in het huis. Zelf een retraite organiseren zonder die steun is mogelijk, maar het kost meer inspanning en vraagt meer menskracht. Je stapt buiten je dagelijkse bestaan, volgt een ander dagritme… je kijkt anders naar jezelf en het leven.

Wat gebeurt er tijdens een retraite?

Tijdens een retraite stap je buiten je dagelijkse bestaan. Je volgt een ander dagritme, en krijgt de kans voor stilte en bezinning. Je kunt anders kijken naar jezelf en je leven, en naar anderen. De onderdelen van een retraite zijn daarop gericht. Om een paar mogelijkheden aan te geven: stilte beoefenen tijdens de maaltijden, 24 uur zwijgen, meditatie onder begeleiding, meditatief wandelen of zingen, workshops bibliodrama of schilderen, gesprekskring over een thema. De dag wordt geordend door de gebedsuren of vieringen van de dag. De ochtend-, middagen avondviering bijvoorbeeld.

Ervaringen

Er zijn veel mogelijkheden, hier kort een paar ervaringen.

• Invoegen in een ritme: de gemeenschap van Taizé is gevestigd in de buurt van Cluny in Frankrijk. Het is een internationale oecumenische kloostergemeenschap. Taizé heeft een grote capaciteit om groepen jongeren te ontvangen. ‘Naar Taizé komen betekent uitgenodigd worden om te zoeken naar een verbondenheid met God door gemeenschappelijk gebed, zingen, stilte, persoonlijke bezinning en uitwisseling’. De groep waarmee je komt wordt al snel meegenomen in de meditatieve vieringen met de bekende Taizé-liederen, en in praatgroepen en corveeklussen. Er wordt geslapen in barakken, of ’s zomers op de kampeerplaatsen. Ook als begeleider word je gedragen door de gemeenschap die zoveel jongeren opvangt.
• Zelf organiseren: meer dan 10 jaar hebben we, gesteund door de Protestantse Gemeente Schaarsbergen en het Arnhems Studenten Pastoraat, elke zomer Kloosterkamp kunnen organiseren. De brink voor de kerk was ons klooster, de deelnemers sliepen in hun eigen éénpersoons tentjes. De kerk was de kapel, en we hielden wat vieringen betreft de dagindeling aan van de Benedictijnen. Uit de regel van deze orde hebben we thema’s opgepakt om ons geloofsleven te verdiepen.

Er was een staf van jongeren die kookten en terrein en kapel bijhielden, er was werktijd en studeertijd, en één keer per dag werd de viering door een bijzondere voorganger gedaan: een legerpredikant of een gevangenispredikant die vertelden over hun werk. Omdat de groep niet bij een klooster in zat, maar zelf het klooster vormde, was dit een zeer intensieve belevenis, en na een week hadden de meeste mensen moeite om afscheid te nemen van elkaar. Je begrijpt dat het realiseren van een project als dit veel voorbereiding en inzet vraagt. Retraites kunnen een rijke ervaring zijn voor jongeren, en voor ons allemaal. Tot slot een paar suggesties voor kloosters en retraite oorden die zich richten op jongeren. Eerst in Nederland:

• Retraiteweekend voor jongvolwassenen – in Huissen, Gelderland. https://www.kloosterhuissen.nl/p/1623 Het Dominicaner klooster Huissen is zich aan het ontwikkelen tot een retraite- en cursusoord: ‘In een samenleving die veel van ons vraagt, kan het fijn zijn om de rust op te zoeken die het klooster ons kan bieden. Om weer in contact te komen met wat ons beweegt in het leven’. Het heeft retraites met een pelgrimsdag voor jongeren.
• Lioba-klooster, Egmond Binnen. ‘Groepen jongeren met een eigen programma (en afhankelijk van de leeftijd met begeleiding) zijn van harte welkom in onze School voor Vrede-vleugel. Eventueel kan de communiteit programmaonderdelen verzorgen op het gebied van diepgaand gesprek, strandwandeling of een creatieve activiteit’. www.liobaklooster.nl
• De Spil retraitecentrum, Maarssen / Casella, Hilversum. ‘Casella is een kloostergemeenschap gericht op stilte, gebed en gastvrijheid. Centraal staat het liefdevol samenleven in relatie met elkaar en met God. Wij bieden een open huis voor jonge mensen die op zoek zijn naar stilte en ontmoeting’. De Spil: ‘Wij verhuizen eind dit jaar naar het huidige Casella. Zij richten zich op jongeren tot 35 jaar. Wij gaan een kwart van onze retraites ook beschikbaar stellen voor jongeren in deze leeftijd. De weekend retraites kunnen stilteweekenden zijn, open retraite (geen programma) of thema retraites. Bij Casella is het nu ook mogelijk om als groep van jongeren en begeleiders de locatie te gebruiken voor een eigen programma. Wij zijn nog aan het kijken hoe we met deze verzoeken om zullen gaan’. https://www.retraitecentrum.nl/
• Klooster Nieuw Sion in Diepenveen organiseert twee keer per jaar een kloosterfestival, in de winter en in de zomer. info@nieuwsion.nl https://www.nieuwsion.nl/events/kloosterfestival-augustus-2023/ ‘Ben jij tussen de 19 en 39 jaar? Kom dan naar het zomer Kloosterfestival: 24 t/m 27 augustus 2023’

In het buitenland:

• Taizé – Frankrijk. https://www.taize.fr/nl_article25493.html is de link naar een filmpje waarin jongeren, en na 7.3 minuten ook begeleiders van groepen uit kerkelijke gemeenten en scholen, aan het woord komen.
• Chevetogne – in de Ardennen, België. https://monasteredechevetogne.com/ Het Benedictijner klooster in Chevetogne heeft zowel westerse Latijnse vieringen als oosterse, Byzantijnse vieringen. Jongeren worden vaak geraakt door de verschillen en zeker ook door de overeenkomsten tussen die twee. Het gasthuis ‘Emmaüs’ kan groepen ontvangen van een twaalftal personen, die kunnen beschikken over een eigen keuken voor het voorbereiden van hun maaltijden. Contact: hotelier.bethanie@monasterechevetogne.com