Menu

Basis

Kerk als veilige plek en heilzame tegencultuur

Met jongeren op zoek naar hun identiteit

Als het ergens voor iedereen ‘veilig’ zou moeten zijn, dan in de kerk. Hoe stellen kerk en gemeente zich op ten aanzien van het thema gender? Is er ruimte voor jongeren met hun zoektocht en vragen?

‘Word wie je bent!’ ‘Het mooiste wat je kunt worden, is jezelf.’ Hoewel zoeken naar identiteit voor jongeren van alle tijden is, ligt op deze zoektocht de laatste decennia extra veel nadruk. Bij deze oeroude vraag naar wie je bent en wilt zijn, komen daarnaast steeds vaker ook vragen rond gender en seksualiteit. Val ik op meisjes of jongens of beide? Ervaar ik mijzelf als man of vrouw of nog anders? In dit artikel staan een aantal richtlijnen om als de kerkelijke gemeente om jongeren heen te staan in hun zoektocht naar identiteit. De gemeente als veilige plek en als heilzame tegencultuur.

Vooraf: lang niet alle jongeren worstelen met hun gender of seksualiteit. Gelukkig niet! Maar hoe dan ook komen deze thema’s langs in hun klas, bijbaan, tijdens het gamen en in de media. Niet alleen abstract – hoe denk ik hierover? en wat vindt de kerk en het christelijk geloof? – maar juist ook persoonlijk. Een goede vriend die vertelt op jongens te vallen. Of een klasgenoot die zich als non-binair identificeert. Daarnaast zijn er helaas nog steeds veel jongeren die zich anders voelen, maar dat niet durven zeggen. Juist voor hen is een veilige omgeving van levensbelang. Iets wat een kerkelijke gemeente bij uitstek zou moeten zijn.

Er zijn veel jongeren die zich anders voelen, maar dat niet durven zeggen

In dit artikel zijn een aantal gedachten uitgewerkt om zo’n veilige plek te zijn. Bij elk punt staan enkele vragen om zelf over na te denken of om in de kerk(enraad) samen met jongeren over in gesprek te gaan.

Veiligheid door richting en ruimte

‘Voor mij is dus geen plaats in deze kerk.’ Op de jeugdclub van Inge (14) was een avond over gender en seksualiteit geweest. Het was heus geen vijandig of liefdeloos verhaal, maar de boodschap dat je als homo geen relatie hoorde aan te gaan, klonk er toch duidelijk doorheen. Helaas voelde Inge – die zelf op meisjes valt – geen ruimte om hier vragen bij te stellen. En ook nu ze al een half jaar niet meer op club komt, heeft nog niemand aan haar gevraagd waarom ze er niet meer is…

Voor jongeren die op weg zijn naar volwassenheid, heeft veiligheid twee dimensies:

1. Richting. Een omgeving waar geen grenzen zijn – of waar de grenzen diffuus en onbetrouwbaar zijn – is onveilig. Jongeren willen graag heldere kaders. Ze willen weten waar de gemeente voor staat, welke visie er is op gender en seksualiteit en eventueel of er consequenties zijn voor wie ze zijn en de keuzes die ze maken. Voor jongeren is het belangrijk dat dit een goed verhaal is, passend bij de visie op God en menszijn. Doordacht maar tegelijkertijd open om bevraagd te worden.

2. Ruimte. Jongeren zoeken ruimte om de kaders te bevragen. Ruimte om fouten te maken en ruimte om fouten aan te kaarten en verandering aan te brengen. Een genadige omgeving, zowel voor hen als voor volwassenen die anders denken. Misschien wel het meest ingewikkeld, maar ook het meest waardevol is dat die openheid en veiligheid ook blijft als er verschillen zijn in standpunten. De relatie staat voorop. Deze twee dimensies zijn natuurlijk niet alleen belangrijk als het over gender gaat. Als jongeren richting én ruimte ervaren rond andere (geloofs)thema’s, dan is de stap naar een open en kwetsbaar gesprek, over hun zoektocht naar wie ze zijn en welke plaats geloof en God hierin hebben, niet zo groot.

Vraag: Stel dat een jongere in uw gemeente de vraag stelt: mag ik van God in transitie? Zou u daarover het gesprek kunnen en durven aangaan? Welke ruimte en welke richting zou u aan deze jongere meegeven?

Relax: zoeken naar identiteit hoort bij jongeren

Ik was een alto toen ik tiener was, zo rond eind jaren ’90 van de vorige eeuw. Met tuinbroeken, stoere boots en alternatieve muziek onderscheidde ik me van gabbers, kakkers en skaters. Anders zijn, diepe gesprekken voeren en niet hechten aan geld of spullen. Dat was wie ik was. Hoe bijzonder, uniek én onbegrepen ik me ook voelde, het kon eigenlijk niet normaler. Grenzen opzoeken en overschrijden, niet – of juist héél goed – weten wie je bent en je afzetten tegen ‘de norm’. Het hoort bij volwassen worden.

De zoektocht naar identiteit is van alle eeuwen en plaatsen, de angst van volwassenen eromheen ook…

De zoektocht naar identiteit is van alle eeuwen en plaatsen. Dat volwassenen hier met angst en beven naar kijken, is ook van alle eeuwen en plaatsen. Niet iedere tiener die zich niet thuis voelt in zijn of haar lichaam, wil ook in transitie. Dit betekent niet dat jongeren dus niet serieus genomen hoeven worden. Juist wel! Maar ook dat je hen met een bepaalde nuchterheid en wijsheid mag benaderen.

Vraag: Denk eens terug aan uw eigen jeugd. Was er een groep of een persoon met wie u zich identificeerde? Voelde u zich begrepen door volwassenen en – eventueel – door de kerk? Waarom wel of niet?

Luisteren

Veel jongeren hebben mentale klachten. Daar zijn allerlei verklaringen en oorzaken voor te noemen; we leven in een complexe wereld waar veel kaders vervaagd zijn, crisis op crisis opdoemt, nieuwe ontwikkelingen razendsnel gaan en iedereen haar of zijn eigen leven lijkt te mogen maken en bepalen. Wie je bent – gender, (geloofs)overtuiging, seksualiteit – en bij welke groep je wilt horen, mag je zelf vormgeven. Dat geeft vrijheid, maar kan ook enorme eenzaamheid en druk opleveren.

Uit onderzoek van o.a. het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt al jaren dat het geluk van LHBTI+-jongeren lager ligt dan van hun leeftijdgenoten. Grote kans dat er in uw gemeente jongeren zijn die een zware mentale last dragen. Of anders wel hun (groot)ouders, vrienden en klasgenoten. Veel belangrijker dan nadenken en praten óver ‘jongeren en gender’ is het luisteren náár jongeren en hun naasten. Als kerk hoeven we niet alle antwoorden en oplossingen paraat te hebben. Juist niet!

Vraag: Kent u een jongere die het mentaal moeilijk heeft? Of een (groot)ouder of andere naaste van deze jongere? Vraag gewoon eens hoe het gaat en luister naar deze jongere of naaste. Bid voor deze persoon. Bid om open harten en ruimte voor een echt gesprek waar pijn, verdriet en vragen mogen blijven staan.

Omdenken: kansen voor de kerk

Wat zou het mooi zijn als de kerk, als uw gemeente een pleisterplaats kan zijn voor jongeren in hun zoektocht naar identiteit! Deze potentie heeft de kerk, het Lichaam van Christus in zich. Als een gemeenschap met een diversiteit aan mensen, die allen Christus willen navolgen. Een gemeenschap van mensen die weten dat ze van genade moeten leven. Dat ze zowel imperfect, zondig en gebroken zijn, als geliefd en aanvaard. Een gemeenschap waarin je helemaal mag meedoen, met je eigen identiteit en talenten, maar waar het tegelijkertijd niet uitmaakt of je man of vrouw, jong of oud, overtuigd of zoekend bent. Hoe mooi zou het zijn als jongeren dit ervaren. Wat een heilzame tegencultuur kan de kerk zijn, als het een plek is waar jongeren leren dat het leven uiteindelijk niet draait om het vinden van je eigen identiteit, maar om leven tot eer van de Schepper die hen maakte zoals ze zijn.

Vraag: Wat vindt u van deze beschrijving van kerk-zijn? Ga hier eens met jongeren over in gesprek.

Verder met dit thema…

Op zoek naar meer informatie of een goed gesprek? Stichting Wijdekerk, een plek door en voor LBTHI+christenen, heeft een jongerentak. Jongeren kunnen hier een buddy vinden en lid worden van een whatsappgroep. www.wijdekerk.nl/wij-de-jongeren

Nelleke Plomp-Rodenburg is als praktisch theoloog werkzaam bij de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland. Zij deed o.a. onderzoek naar betrokkenheid van jongeren bij kerkdienst en preek en is verantwoordelijk voor het concept kliederkerk. Zij is lid van de redactie van Ouderlingenblad.


Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken