Preekschets Habakuk 2:4

Wie niet oprecht is kwijnt weg, maar de rechtvaardige zal leven door zijn trouw’.

Habakuk 2:4

Schriftlezing: Habakuk 1 en Habakuk 2:1-4
Thema: God is mijn kracht

Zie ook

• Preekschets Habakuk 3:17-19

• Kindermoment bij Habakuk 2: God is mijn kracht

• Kindermoment bij Hakakuk 3: God is bij mij, wat er ook gebeurt

Het eigene van de zondag

Toen Jezus naar de hemel ging beloofde Hij dat de heilige Geest over zijn apostelen zou komen. Zo zouden ze kracht ontvangen om overal van Jezus te kunnen getuigen (zie Handelingen 1:8). Die belofte is met Pinksteren vervuld. We leven in de tijd na Pinksteren. Het zou een tijd van kracht moeten zijn, maar in werkelijkheid is het een tijd van grote verwarring en van veel geweld en je krijgt het gevoel dat de verwarring steeds erger wordt en dat het geweld steeds dichterbij komt. Wie de profetieën van Habakuk leest, komt veel herkenbare dingen tegen: verwarring onder Gods kinderen en ook toenemend geweld. God maakt aan Habakuk duidelijk dat je het niet moet hebben van je grote mond maar van God die je kracht is.

Uitleg

Babylonië heeft lang onder de macht van Assyrië geleefd maar kon zich in 630 voor Christus ontworstelen aan die macht: De Chaldeeën (een volksstam die verwant is aan de Arameeërs) stichtten het eerste Babylonische rijk. Dat deze Chaldeeën schade zouden kunnen berokkenen aan Israël, was in de tijd van Habakuk ondenkbaar (zie Hab 1:5) en dat maakt een datering van zijn profetie nodig voor de slag bij Karkemis (605 voor Christus) waarin Babylonië een klinkende overwinning behaalde op Egypte. Waarschijnlijk heeft Habakuk ongeveer in het jaar 610 voor Christus geprofeteerd. Hij was een tijdgenoot van Jeremia.

Het boek Habakuk heeft wel iets weg van een gesprek tussen de profeet en zijn God:

• In Hab 1:2-4 beklaagt Habakuk zich over de situatie in Juda. Je zou mogen verwachten dat de mensen daar leven in overeenstemming met de aanwijzingen van God maar dat valt afschuwelijk tegen. Habakuk is ten einde raad. Hoe lang duurt het nog voor God eindelijk ingrijpt? Met die vraag zit Habakuk en hij schreeuwt het uit. In 1:5-11 volgt Gods antwoord: De HEER grijpt werkelijk in, niet rechtstreeks maar via de Chaldeeën. Dat ingrijpen doet heel erg pijn want de Chaldeeën zijn grimmig en wreed.

• In Hab 1:12-17 reageert Habakuk op het geweld van de Chaldeeën. Dat geweld is angstaanjagend. Het was bedoeld om in Juda orde op zaken te stellen maar de Chaldeeën zijn enthousiast aan het moorden en maken daarmee de situatie alleen maar slechter. Hoe kan God dat toelaten! Habakuk is compleet verbijsterd. Hij is ervan overtuigd dat God het fout doet en toch kijkt hij in 2:1 verlangend uit naar Gods reactie. God reageert werkelijk. Hij komt in 2:2-3 met de stellige verklaring dat zijn antwoord absoluut komt ook al moet je er (wellicht lang en voor je gevoel zelfs te lang) op wachten. Daarna komt het eigenlijke antwoord in 2:4; een antwoord dat kort is en raadselachtig klinkt. Gelukkig volgt in 2:5-20 een uitwerking waaruit duidelijk wordt dat niet geweld het laatste woord heeft maar de HEER die alle macht heeft in de hemel en op de aarde.

• In Hab 3 volgt een eerbiedige reactie van Habakuk op dit antwoord met een ontroerend geloofsgetuigenis als afsluiting.

De eigenlijke preektekst (Hab 2:4) bestaat uit twee zinsdelen die je als een tegenstelling moet lezen. Eerst wordt een waarschuwing gegeven: “Wie niet oprecht is kwijnt weg”. Daarna volgt een belofte: “maar de rechtvaardige zal leven door zijn trouw”.

Het is niet direct duidelijk wat hiermee bedoeld wordt en dat is precies de bedoeling. Het is de bedoeling dat deze woorden je aan het denken zetten. Habakuk moet ze op een groot bord schrijven zodat je het snel kunt lezen. Iedere keer als je langs dat bord gaat lees je die woorden en denk je na over de betekenis ervan.

“Wie niet oprecht is kwijnt weg”. Dat is een waarschuwing aan het adres van iemand die niet eerlijk is. Misschien is de waarschuwing bestemd voor iemand die zichzelf geweldig vindt en die zichzelf opblaast zodat hij groter lijkt dan hij is. En de waarschuwing is: kijk uit want het loopt niet goed met je af. Wie opgeblazen is gaat eraan.

“Maar de rechtvaardige zal leven door zijn trouw”. Dat is een belofte voor iedereen die goed in het leven staat. Als jij eerlijk bent en eerlijk leeft, dan zul je groeien en bloeien en leven. Deze belofte wordt in het Nieuwe Testament wel drie keer aangehaald, namelijk in Romeinen 1:17, in Galaten 3:11 en in Hebreeën 10:38. Daaruit blijkt wel dat deze belofte veel verder gaat dan de tijd van Habakuk en de overwinning op de Chaldeeën. Dit gaat ook veel verder dan onze tijd want dit gaat over het nieuwe leven dat komt, een nieuwe hemel op een nieuwe aarde, alles totaal vernieuwd en goed. Eerlijke mensen zijn welkom in het leven dat komt. Je bent welkom bij God, niet vanwege je eerlijkheid maar vanwege je trouw. Je mag delen in het nieuwe leven vanwege je trouw aan God, vanwege je geloof in God. Wie gelooft, mag leven.

Aanwijzingen voor de prediking

In de tijd van Habakuk komt het gevaar vanuit hetzelfde gebied als waar nu ISIS actief is. In onze tijd zijn velen (terecht!) bang voor ISIS vanwege de vreselijke terreurdaden die deze mensen op hun geweten hebben. Dat doet denken aan de terreurdaden van de Chaldeeën die in de tijd van Habakuk huishielden en genoten van hun geweld (Habakuk 1:15). Door de woorden van de tekst goed te plaatsen in de tijd waarin ze voor het eerst uitgesproken zijn, worden deze woorden extra sprekend in onze tijd.

Veel mensen geloven dat “niet klagen maar dragen” een Bijbelse wijsheid is en durven daarom niet te klagen tegen hun God. Habakuk doet dat wel! Zie Habakuk 1. Habakuk krijgt alle ruimte om zijn verwijten te uiten. Hij uit zijn verwijten vanuit een hechte verbondenheid met God. Ook vandaag kan God het hebben dat je tegen Hem klaagt. Het is waardevol om dat duidelijk uit te werken.

Verder is het ook waardevol om erop te wijzen dat Habakuk Gods antwoord verwacht. Dat antwoord komt niet direct maar Habakuk staat op de uitkijk omdat hij zeker weet dat God antwoord gaat geven. Zie Habakuk 2:1.

Mijn advies is om het contrast van Habakuk 2:4 duidelijk neer te zetten. Het eerste zinsdeel (Wie opgeblazen is gaat eraan) doet denken aan een ballon. Hoe groter een ballon wordt, des te groter wordt de kans dat hij kapot gaat, met een knal of geleidelijk. Het tweede zinsdeel (Wie gelooft mag leven) maakt in positieve zin duidelijk dat God je kracht is.

Gods antwoord heeft in de tijd van Habakuk een voorlopig karakter. God heeft in de eeuwen daarna laten zien dat dit antwoord Hem menens is. Hij heeft er zijn eigen Zoon op uit gestuurd om het waar te maken. Zie Psalm 110 dat aangehaald wordt in Lucas 20:41-44. Jezus zal alle tegenstand definitief zal breken. Hij maakt zijn mensen er helemaal klaar voor om Hem te volgen en om voor Hem te leven. Hij zal elke macht die zich tegen Hem keert definitief breken. We zijn op weg naar de vrede.

Het is mooi om aandacht te geven aan het feit dat Habakuk 2:4 drie keer wordt aangehaald in het Nieuwe Testament, o.a. in de brief van Paulus aan de christenen in Rome. De macht van God is bevrijdend voor iedereen die gelooft. En zo is ook de rechtvaardigheid van God bevrijdend voor iedereen die gelooft. Je bent niet overgeleverd aan de willekeur van goden die de ene keer dit doen en de andere keer dat doen. Daarbij verwijst Paulus naar Gods antwoord aan Habakuk. “De rechtvaardige zal leven door geloof”. Je gaat het niet redden door goed je best te doen. Je gaat het niet redden door braaf te zijn. Je gaat het alleen redden doordat je je toevertrouwt aan God, aan zijn macht en aan zijn rechtvaardigheid. De rechtvaardige zal leven door geloof. Hij zal leven met Jezus Christus.

Liturgische aanwijzingen

Het zou goed zijn om eerst een vergelijking te maken tussen de tijd waarin Habakuk leefde en onze tijd. Daarna kan de Habakuk 1 worden gelezen en aansluitend daarop een lied waarin wij met onze vragen naar God gaan. Een mooi lied is Gezang 174 in het Gereformeerd Kerkboek: “Zo vriendelijk en veilig als het licht”. Daarna kan de lezing volgen van Habakuk 2:1-4, en de uitleg van m.n. vers 4. Bij de thematiek van Habakuk 2:4 passen psalmen als Ps 110, Ps 25 en Ps 57. Het verdient aanbeveling om aan het begin van de dienst liederen te zingen waarmee je je vertrouwen in God uitspreekt.

Geraadpleegde literatuur

Een mooie eerste oriëntatie biedt de Studiebijbel in Perspectief. Verder heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de uitleg die J.Ridderbos van het boek Habakuk geeft in de serie Korte Verklaring. Ook was de commentaar van A.S. van der Woude in de serie Prediking van het Oude Testament voor mij waardevol. Daarnaast heb ik studie gemaakt van Romeinen 1:16-17 aan de hand van o.m. de commentaar van Van Bruggen (in Romeinen in de serie Commentaar op het Nieuwe Testament).