Van een gedroomd vernieuwingsproject naar een levensvatbare kloostergemeente
De Nijkleasterbeweging in Jorwert krijgt vaste grond op de Friese klei. Alex Riemersma vertelt over de nieuwe ontwikkelingen waaronder een noviteit in de kerkorde.
Met Pinksteren zullen de eerste kleasterlingen zich verbinden aan de spiritualiteit van Nijkleaster tijdens een dienst met classispredikant Wim Beekman. Dan zal ook het kloostercomplex Westerhûs, op loopafstand van Jorwert, officieel in gebruik genomen worden.
In Westerhûs wonen al twee echtparen als permanente kleasterlingen. Andere kleasterlingen blijven in hun eigen gemeente wonen en werken. Er zijn negen tweepersoons-gastenverblijven voor groepen en voor individueel gebruik. Nijkleaster als een brede en open geloofsgemeenschap is geïnspireerd op de voorbeelden van Holy Village (Verenigde Staten) en de Iona Community (Schotland). Dit zijn gemeenschappen met een eigen karakter in liturgie, muziek, pastoraat en diaconie. Ze hebben leden ter plekke en leden op afstand die werkzaam zijn in hun eigen leefomgeving.
Sinds 2012 is Nijkleaster als pioniersplek erkend en wordt zowel praktisch als financieel gesteund door de Protestantse Kerk in Nederland (PKN; classis Fryslân en synode in Utrecht). In deze tien jaar heeft Nijkleaster zich ontwikkeld van een gedroomd vernieuwingsproject tot een levensvatbare kloostergemeente met gewone gemeenteleden, permanente kleasterling-bewoners op Westerhûs en kleasterlingen die elders blijven wonen.
Ook die laatsten verbinden zich aan de spiritualiteit en het ritme van dagelijkse meditatie, bidden en werken (ora et labora). Zij zetten eigen kloostertijd in door elke week een dag belangeloos en praktisch mee te werken aan het kloosterleven op Westerhûs, voor de spiritualiteit van Nijkleaster met de kernwoorden: Stilte, Besinning, Ferbining.
Gebedsdienst en kleasterkuier
Het concept van Nijkleaster is gebouwd op de kracht en het lef van de plaatselijke gemeente Westerwert, die bestaat uit de vier dorpen Weidum, Jellum, Bears en Jorwert. Deze protestantse gemeente had al eerder lef getoond. Toen de toren in 1951 ingestort was, is de herbouw (naast de oorspronkelijke toren) door een bijzondere vorm van crowdfunding gerealiseerd. Er werd namelijk een speciaal toneelstuk geschreven voor het openluchttheater in de Notaristuin van Jorwert. Hieruit is de provinciale traditie van openluchttoneel in het Fries voortgekomen, die nu zeer populair is.
Kleasterkuier in alle seizoenen en alle tijden van het kerkelijk jaar
De kerkelijke gemeente Westerwert stond in 2010 voor een kardinale keuze: opheffing of iets totaal nieuws. Juist toen kwamen Sietske Visser en Hinne Wagenaar op hun pad. Met de nodige lef en met enthousiasme, flink doorzettingsvermogen en een groot geloof is de Nijkleasterbeweging opgezet.
De eerste activiteit was: elke woensdagochtend een gebedsdienst met meditatie en een wandeling. Inmiddels wordt deze kleasterkuier al tien jaar lang elke week in alle seizoenen en in alle tijden van het kerkelijk jaar door twintig tot veertig mensen meegemaakt. Na de dienst en de koffie of thee volgt de begeleide kleasterkuier, die gedeeltelijk in stilte gelopen wordt. Op de terugweg kunnen de wandelaars in gesprek met andere kuierders. Door de beweging van het lichaam wordt ook de geest in beweging gezet. En het is altijd weer fijn om zowel oude getrouwen te ontmoeten als nieuwe mensen van heinde en verre te verwelkomen.
Een kloostergemeente
Vijf honderd jaar na de reformatie, toen alle kloosters in Fryslân afgebroken werden, is nu een nieuw klooster gesticht. Het wordt geen gesloten fort voor een paar monialen. Het is bedoeld als een spiritueel centrum waar de hele oecumenische gemeenschap welkom is. Individuele zinzoekers en groepen, kerkenraden en diaconieën, docenten en studenten kunnen deelnemen aan de programma’s, of met een eigen programma op maat deelnemen aan het ritme van het kloosterleven. Ze kunnen zich aanmelden voor een midweek, weekeinde of week. Als de gehanteerde tarieven een bezwaar zijn, kan een beroep gedaan worden op een compassiefonds.
Een geloofsgemeenschap over de kerkelijk-geografische grenzen heen
Dit lijkt niet meteen op een reguliere gemeente. Toch is de kloostergemeente Nijkleaster-Westerwert erkend als gemeente binnen de kerkorde van de PKN, namelijk als voortzetting van de gemeente Westerwert in samenwerking met de pioniersplek Nijkleaster. Dit is in de Plaatselijke Regeling uitgewerkt. De kleasterlingen vormen een bijzondere categorie – een noviteit in de kerkorde. De gemeente kent uiteraard ook gewone en doopleden, gasten voorkeursleden. Daarnaast bestaat de categorie van vrienden, die wel of niet elders verbonden zijn aan een kerkelijke gemeente. Met de vrienden van dichtbij en verder weg vormt de kleastermienskip een geloofsgemeenschap over de kerkelijkgeografische grenzen heen.
De taken van de kerkenraad en de colleges van kerkrentmeesters en diakenen worden vervuld door een Kleasterried. De leden ervan worden gekozen uit en door de verschillende commissies. Op deze manier wordt een vorm van directe democratie uitgeprobeerd, ook bedoeld om de betrokkenheid van kleasterlingen, leden en vrienden te versterken in bestuur en beheer.
Missie Nijkleaster
Ruimte voor God om mens te worden. Verbinding met jezelf, met God en de wereld. Er is elke maand een ‘Kring van aandacht’ met gebed, kaarsjes en kaarten voor kwetsbare medemensen dichtbij en ver weg. Op de donderdagen in de veertigdagentijd is er om zes uur ’s avonds ‘Vieren en Vasten’, een sobere avondmaaltijd met aandacht voor de noden in de wereld. Regelmatig zijn er op vrijdagavond vormingsactiviteiten en gespreksgroepen: ‘Ferbining op freed’, en op zaterdag themadagen. Ook zijn er programma’s op maat voor scholen en instellingen. Het programmaoverzicht staat op www.nijkleaster.frl
Influencer Hinne Wagenaar
De geestelijk leider van Nijkleaster is ds. Hinne Wagenaar. Samen met zijn vrouw Sietske Visser heeft hij inspiratie opgedaan en visie ontwikkeld als internationaal studentenpredikant in Wageningen, als zendeling in West-Kameroen en gemeentepredikant in Wirdum (Fryslân) – om de hoek van Jorwert. In zijn boeken over Handelingen: Op ús eigen wize (2015) en over de Bergrede Zalige Eenvoud (2019) verbindt hij de bijbelse boodschap met het dagelijkse bestaan, lokaal en wereldwijd.
Gebedsmomenten
Het dagritme van het kloosterleven begint met begeleide stiltemeditatie op de meditatiezolder. Hier komt de doorleefde ademhaling van het lichaam in contact met het geestelijk bewustzijn door teksten van psalmen en evangelieën te overdenken. Gedurende de dag zijn er drie gebedsmomenten in de kapel (in de voormalige kaaskelder), ieder met hun eigen invulling van gebeden en liederen. Tijdens het morgengebed wordt het Taizé-lied ‘Take o take me as I am’ gezongen in het Engels, Fries en Nederlands. Tijdens het middaggebed kan iedereen een kaars met een persoonlijke gebedsintentie branden. Dit wordt gevolgd door het zingen van ‘Ubi caritas’ in het Latijn, Fries en Nederlands. Het avondgebed kent als vast onderdeel: ‘God van fier en hein, ús heit’.
Deze Friese versie van het Onze Vader vormt voor vele mensen een vertrouwde liturgische verbinding met Nijkleaster. De eigen muziekkleur en Nijkleasterklank zal in de komende jaren verder ontwikkeld worden.
Alex Riemersma is voorzitter van de stichting Nijkleaster.
De Pinksterdienst op 28 mei 2023 is ook via livestream te volgen: www.nijkleaster.frl
