Het studentenpastoraat als vormende community

Jongeren die het huis uit gaan om een opleiding te volgen, ontdekken vaak nieuwe wegen. Wat zijn dan hun oriëntatiepunten? Studentenpastor Jasja Nottelman merkt dat de rol van influencers een belangrijk gespreksonderwerp is.

Jasja Nottelman is al 24 jaar studentenpastor. Vorig jaar verruilde ze Utrecht voor het hoge noorden. Ze is nu ruim een jaar werkzaam bij het GSp Studentenplatform voor Levensbeschouwing. Het werk is vertrouwd, maar ook anders. Na de coronatijd moest de community opnieuw opgebouwd worden.

Wie komen er bij het GSp?

‘Bij het GSp sluiten vooral studenten aan die niet lid zijn van een studentenvereniging. Ze zijn op zoek naar een community waar gediscussieerd wordt over diepzinnige onderwerpen. Na de wekelijkse maaltijd op dinsdagavond worden er thema’s besproken. De thema’s variëren van typisch kerkelijk tot meer algemeen filosofisch.’

De studenten die het GSp opzoeken, zijn op een paar uitzonderingen na niet verbonden aan een kerk. Binnenkort gaat er iemand belijdenis doen, dat verraste Jasja: ‘Studenten zijn namelijk niet meer zo kerkelijk georiënteerd. Ze hebben niet meer zoveel met de structuren van kerk of het instituut, maar wel met de vragen die er achter wegkomen: wat doe ik met mijn leven? Hoe vul ik dat in? Wat zijn de keuzes die ik maak en waarom? Ze willen graag op een bewuste manier hun leven inrichten.

Sommige studenten staan zeer ambivalent tegenover sociale media

Op het moment onderzoeken ze verschillende kerkelijke gezindten. Ze gaan bij remonstranten op bezoek, dan nemen ze weer een kijkje bij de vrijmetselaars, maar ook bij de boeddhisten en ze gaan langs bij moskee en synagoge. De studenten zijn meer fenomenologisch geïnteresseerd.’ Jasja vertelt enthousiast dat ook een aantal katholieken zich hebben aangesloten, die graag verder willen kijken dan hun eigen geloofsgemeenschap.

Door corona was de groep uit elkaar gevallen. ‘Dat hebben we opnieuw moeten opbouwen. Er is nu een groep van ongeveer twaalf mensen in de leeftijd van 19–26 jaar die mee-eten.’ Naast de maaltijdgroep onderhoudt Jasja individuele contacten. Er zijn verschillende aanvragen van buiten. Dan gaat het om rouw of relaties, mentaal welbevinden: ‘We hebben een inloopspreekuur, All Ears, voor Nederlandse en internationale studenten.

Andere activiteiten zijn meer gericht op groepsvorming. Zo zijn we laatst met een aantal mensen naar een kloosterweekend geweest.’

Zijn jouw studenten veel met sociale media bezig?

‘De groep die er nu is, heeft een zeer ambivalente houding ten opzichte van sociale media. Sommigen zijn heel actief op Instagram en TikTok. Ze houden zich vooral bezig met informatie gevende netwerken. Ze willen er niet afhankelijk van zijn. Ze vragen zichzelf ook af wie zij zijn in dit geheel. Het is onderwerp van gesprek en ze zijn daar zoekend in.’

Welke influencers volgen ze?

‘In mijn groep volgen ze niemand specifiek. Ik ken het fenomeen wel van mijn zoons. Zij zijn ook allebei student. Ze bekijken regelmatig de Instagrampagina van bijvoorbeeld Tyler the Creator, een creatieve man die muziek maakt en een eigen kledinglijn heeft. Hij is een multitalent op het gebied van design. Ze volgden ook een tijdje Elon Musk tot hij van zijn voetstuk viel door de overnameperikelen rond Twitter.

In het begin kochten ze ook dingen van Tyler the Creator, daar waren ze wel gevoelig voor. Maar ze plaatsen ook kritische kanttekeningen bij de influencers. Wat draagt iemand uit en in hoeverre ben je het daar wel of niet mee eens? Soms stappen ze later toch van iemand af, omdat diegene hun niet zo veel meer te vertellen heeft.

In mijn gespreksgroep merk ik niet zozeer wie ze op sociale media volgen. Ik merk wel dat ze kritisch omgaan met de informatie die ze krijgen. De mensen die zich bij het GSp aansluiten, zijn kritisch, ook over andere thema’s zoals drugs. Studenten die veel feesten in grote groepen, zijn anders dan degenen die zich individueler opstellen. Dat is niet gebonden aan de gevolgde studie. Dat een student bij ons binnenloopt, ligt er meer aan dat hij of zij dingen wil bespreken.’

Zijn er studenten bij het GSp die heel bewust Jezus willen navolgen?

‘Die zijn er wel, maar ook dat is verschillend. Op het moment zijn er drie mensen in onze groep die dat gevoel heel sterk hebben. Er is een meisje dat belijdenis wil doen en dus een concrete stap gaat zetten. Dat doe je niet voor niets. Ze heeft echt nagedacht over haar koers en hoe ze dat zelf vormgeeft.’

Kun je het studentenpastoraat beschouwen als een influencer?

‘Ook uit Utrecht ken ik de verhalen van mensen die gevormd zijn door het studentenpastoraat. Als een student er een tijdje rondloopt, vormt het haar of hem toch ongemerkt. Het resulteerde er toen in dat iemand weer actief werd in de kerk, bijvoorbeeld als voorzitter van de kerkenraad, of actief een keuze maakte voor een bepaalde gemeente.

Maar sommigen komen terecht in het zoekende circuit en kunnen het niet echt vinden. Of ze voelen zich, wanneer ze verhuizen, niet thuis bij een traditionele wijkgemeente. In ieder geval heeft zo’n vormende periode consequenties. Het studentenpastoraat is ook een plek waar nagedacht wordt over inclusief taalgebruik en verschillende godsbeelden. Ook theologisch wordt er gevormd.

Met theologisch doorontwikkelde ideeën kun je niet altijd in een wijkgemeente terecht. Dat is lastig.’

En jij zelf: ben jij actief op de sociale media en wat is jouw invloed?

‘Op Instagram en facebook laten we zien wat voor community de GSp aan het vormen is, en waar de lezers zich prettig bij kunnen voelen. We kondigen activiteiten aan. We laten ook met foto’s zien wat we doen. En ik vermeld erbij waarover we het dan gehad hebben. Ik hou van foto’s maken, dus voor mij is dat een natuurlijke manier. Er zijn studenten die daar op inhaken. Laatst ging een studente mee naar het kloosterweekend, mede omdat ze regelmatig de posts op sociale media had gevolgd.

“Jíj was van grote invloed voor mij”

Wat mij iedere keer opvalt, is dat de jongeren ook elkaars influencers zijn omdat ze het gesprek aangaan en verrassend open en eerlijk zijn. Ik modereer dat en leid het soms een beetje als de dynamiek erom vraagt. Er zit zo veel wijsheid in de groep.

We deden een keer een spel waarbij de vraag voorbij kwam: wie is voor jou van grote invloed geweest? En toen zei een student rechtstreeks tegen iemand anders uit de groep: “Eigenlijk was jij dat!” Dat had die jongen helemaal niet verwacht. Het is verrassend dat je zelf in het echte leven een influencer kan zijn zonder dat je het doorhebt!’