Ik begin graag met de laatste woorden van de psalm (85:14), die volgens mij het beste zo te vertalen zijn: ‘Gerechtigheid gaat voor Hem uit, Hij maakt [haar] tot een weg [voor] zijn voetstappen.’ De laatste drie woorden (Hebr.: wejasem ledèrèkh pe‘amaw) worden in elke vertaling weer anders weergegeven. Maar de portée van het slotvers moet wel zijn dat tsèdèq (= geleefde gerechtigheid) de ruimte is die we maken voor de komst van de Eeuwige, de manier waarop we Hem verwelkomen. Dat is een prachtig motto voor de eerste zondag van Advent.

Iemand beweerde enkele jaren geleden dat de ‘parabel van de talenten’ laat zien hoe een machtssysteem werkt, en dat je een voorbeeld moet nemen aan die ene slaaf die niet meedoet, die bij de afrekening haarfijn onthult hoe het in elkaar steekt, en die buitengeworpen wordt. Dat gebeurde in een blog, maar in een latere aflevering werd deze uitleg toch weer herroepen.

Wie de tekst van Exodus 24 rustig doorleest, krijgt de indruk dat hier meerdere reporters elkaar afwisselen, zoals je dat kent van voetbalverslaggeving op de radio: als de één achter adem is, neemt de ander het over. Maar je krijgt bovendien de indruk dat ze niet allemaal naar dezelfde wedstrijd kijken. Het kopje dat de meeste bijbeledities erboven zetten, luidt: ‘De verbondssluiting’, maar het verhaal is allesbehalve sluitend.

Evenals voor de Goede Vrijdag voert het Oecumenisch Leesrooster voor de Paaswake jaarlijks dezelfde lezingen op. Voor de Paaswake zijn dat er tien: drie uit de Tora, vier uit de profeten, twee uit de brieven en ten slotte het opstandingsevangelie, dit jaar volgens Matteüs. Het rooster geeft ook aan welke psalmen die lezingen kunnen afwisselen.

De vergrijzing is geen nieuw verschijnsel in de kerk. In Lucas 1-2 hebben we twee kinderen, twee jonge ouders, twee verlate ouders met grijze haren en twee hoogbejaarden. Elk van de drie volwassen generaties produceert een lofzang die zó uit de Hebreeuwse Bijbel lijkt te stammen. Dat is ook wat ze allemaal samen representeren: de wereld van de Schriften, van geleefd geloof en volgehouden hoop die nu oog in oog met de vervulling staat – waarbij de vervulling niet meer dan een lichtpunt is, een zuigeling.

Matteüs en Lucas vertellen in hun eerste hoofdstukken hetzelfde verhaal met een verschillende cast en een verschillend decor. Ten opzichte van Lucas laat Matteüs de outsiders van verder komen: de magiërs in plaats van de herders. Maar de machthebber met zijn agenda van zelfhandhaving is juist dichterbij: Herodes in plaats van Augustus. De engelen van Matteüs doen vooral nawerk, terwijl ze bij Lucas voorwerk doen – ze kondigen niet aan wat er komt, maar leiden met hun boodschappen in banen wat scheef dreigt te lopen.

Het slot van het eerste boek Samuel vertelt over de dood van Saul. Het tweede boek begint met een andere versie van Sauls dood, uit de mond van een Amalekiet. Ik heb dat altijd gelezen als een verhaal dat die jongen uit zijn duim zuigt in de hoop beloond te worden voor iets wat hij niet had hoeven doen. Maar nu weet ik dat niet meer zo zeker. Omdat meer episodes in deze cyclus dubbel verteld worden, kan ook dit heel goed een alternatieve versie van het verhaal over Sauls einde zijn.

Vijftien jaar geleden schreef ik voor deze zondag over dezelfde teksten uit 1 Koningen en Lucas een bijdrage waar ik nog steeds achter kan staan. Een paar zaken wil ik wel graag verdiepen en daarbij ook de andere lezingen betrekken.

De boodschap die uit de profetie en het evangelie van deze zondag klinkt, is heel eenvoudig: leef de Tora, leef het evangelie. Zweer er niet bij, maar belichaam het. Als je leerling van Jezus bent, is het leven je stage. Of je erbij hoort (bij de tempel, de kerk, de Jezusbeweging) zal uit je gedrag en je gezindheid blijken, niet uit je lidmaatschapskaart of contributie.