Blijf vluchtelingen uit Oekraïne hulp bieden
Verklaring CCME
Zolang er oorlog is in Oekraïne, moet Europa bescherming blijven bieden aan vluchtelingen uit dat land. Zo luidt de oproep die onder andere door Kerk in Actie is ondertekend.
De Europese Unie biedt tijdelijk bescherming aan miljoenen Oekraïners, maar deze regeling loopt over een jaar af. Kerk in Actie roept daarom samen met meer dan honderddertig andere maatschappelijke organisaties uit heel Europa op tot een duurzame oplossing. De oorlog in Oekraïne is helaas nog steeds gaande en op veel plekken in het land is het levensgevaarlijk.
In Europa moeten we daarom onze verantwoordelijkheid nemen en omzien naar de vreemdelingen die in onze steden wonen.
De huidige Europese regeling zorgt voor een hoop onzekerheid bij Oekraïners, omdat die over minder dan een jaar weer afloopt. Kerk in Actie heeft daarom gehoor gegeven aan een aanbeveling van de Churches Commission for Migrants in Europe (CCME) om een oproep aan de Europese Unie om tot een duurzame oplossing te komen, mede te ondertekenen. De CCME is een internationale oecumenische organisatie die zich inzet om een inclusieve gemeenschap te bevorderen.
Ze pleit voor een adequaat beleid voor migranten, vluchtelingen en minderheidsgroepen op Europees en nationaal niveau. De Protestantse Kerk in Nederland is hierbij aangesloten.
Richtlijn Tijdelijke Bescherming
De Europese Unie heeft al ruim twintig jaar een Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) voor ontheemden. De RTB werd oorspronkelijk aangenomen naar aanleiding van de conflicten die destijds in voormalig Joegoslavië gaande waren. Sinds die tijd zijn er Europese minimumnormen vastgesteld: hoe moet minimale tijdelijke bescherming bij massale toestroom van ontheemden er uitzien? Daarnaast worden er maatregelen genoemd die lidstaten kunnen nemen met betrekking tot de opvang voor deze personen.
Omzien naar de vreemdelingen die in onze steden wonen
Alhoewel de RTB dus al jaren bestaat, werd deze pas voor het eerst in werking gesteld als reactie op de ongekende Russische invasie van Oekraïne op 24 februari 2022. Het doel was om snelle en effectieve hulp te kunnen bieden aan mensen die de oorlog in Oekraïne ontvluchtten.
Voor Oekraïense vluchtelingen is de RTB een stevige steun in de rug, want dit geeft hun in Nederland onder andere recht op opvang, medische zorg en onderwijs voor minderjarige kinderen. Daarnaast geeft het Oekraïeners de mogelijkheid om hier te werken.
De richtlijn gold in eerste instantie tot en met 4 maart 2023 maar is vervolgens twee keer met een jaar verlengd. Het is echter zorgelijk dat de regeling over een jaar stopt. Kerk in Actie vindt net als honderddertig andere maatschappelijke organisaties dat er een duurzame oplossing moet komen. Ze roepen de EU op om tijdige, gecoördineerde, collectieve en toekomstbestendige opties voor te stellen voor de transitie uit de tijdelijke bescherming.
In de gezamenlijke verklaring staat dat zonder een gemeenschappelijke Europese aanpak, miljoenen mensen het risico lopen zonder papieren te komen zitten en de toegang tot rechten, bescherming en andere essentiële diensten te verliezen. Daarnaast dreigt veel werk van ngo’s en vrijwilligers ongedaan gemaakt te worden.
De RTB in buurlanden
Toen in februari de Tweede Kamer debatteerde over controle op de financiële vergoeding voor werkende Oekraïners, inventariseerde de NOS hoe het zit met het zogenoemde ‘leefgeld’ voor Oekraïense vluchtelingen in onze buurlanden. In Nederland krijgen Oekraïense vluchtelingen nu rond de 300 euro per maand als leefgeld. (…) Ze hebben dus wel het recht om te werken en toegang tot gezondheidszorg en huisvesting. Ongeveer de helft van de Oekraïners in Nederland heeft een baan gevonden.
Duitsland
In Duitsland wonen iets meer dan een miljoen gevluchte Oekraïners. Zij krijgen 500 euro aan leefgeld per maand. Voor een gezin met twee jonge kinderen is dat 1759 euro. Hoe meer geld Oekraïense vluchtelingen in Duitsland verdienen, hoe minder leefgeld ze krijgen. Ook hebben ze recht op een vergoeding voor hun woonlasten, zoals gas en energie, en wordt hun zorgverzekering betaald.
Van alle vluchtelingen is bijna driekwart oud genoeg om te werken. Een vijfde van hen heeft ook echt een baan gevonden. Dat betekent dat er in Duitsland naar verhouding veel minder Oekraïners werken dan in Nederland. Volgens critici komt dat doordat de financiële hulp die ze krijgen zo groot is dat er geen prikkel is om te werken. Maar veel deskundigen verklaren het op een andere manier: Duitsland stelt volgens hen hoge eisen aan de beheersing van de taal en veel Oekraïense opleidingen worden niet erkend.
België
In België wonen 70.000 Oekraïners. Ook zij hebben rechten: ze mogen werken en in België verblijven en ze hebben toegang tot gezondheidszorg. Ze krijgen ook leefgeld, alleenstaanden zo’n 1263 euro per maand, een gezin krijgt 1707 euro. Je mag bijna 300 euro daarboven verdienen, daarna wordt je loon van je leefgeld afgetrokken. Iets meer dan een derde van de Oekraïners in België heeft een baan gevonden.
Frankrijk
Frankrijk vangt in verhouding tot de bevolking het minste aantal Oekraïense vluchtelingen op van alle EU lidstaten. Er wonen nu zo’n 70.000 vluchtelingen uit het land. Oekraïners kunnen ook een beschermingsregeling krijgen van zes maanden, die kan worden verlengd tot drie jaar. Dat houdt in dat Oekraïners in Frankrijk mogen werken en toegang hebben tot gezondheidszorg. Ze krijgen ongeveer 14 euro leefgeld per dag, net als andere vluchtelingen.
Europese oplossing
In ons eigen land bieden kerken en kerkleden veel hulp aan Oekraïners die naar ons land zijn gevlucht. Dat gebeurt onder andere via particuliere opvang van Oekraïense vluchtelingen. Zo heeft het project Thuisgevers als doel om onder anderen vluchtelingen aan tijdelijke woonplekken te helpen zoals leegstaande pastorieën. Deze kleinschaligheid is van grote waarde.
Wanneer je mensen bij naam kent en ze opneemt in de gemeenschap, helpt dat om een menswaardig bestaan op te bouwen.
Geconfronteerd met onzekerheid over school of werk
Op dit moment worden sommige Oekraïners geconfronteerd met het vooruitzicht kinderen in te schrijven voor school zonder te weten of ze het schooljaar kunnen afmaken. Of ze weten niet of ze hun baan kunnen behouden, wanneer ze zouden moeten verhuizen naar een asielzoekerscentrum elders in Nederland. In het ergste geval zou deze onzekerheid (bij een deel van deze groep) kunnen leiden tot een voortijdige terugkeer naar Oekraïne.
Volgens Kerk in Actie is de huidige situatie onbarmhartig, onverstandig en onwenselijk. Daarom moet er op Europees niveau naar een oplossing worden gezocht.
Oetze Deelstra is persvoorlichter bij Kerk in Actie en de Protestantse Kerk.
