Met beide benen op de grond

Boerenwijsheid kenmerkt zich door de nuchtere, aardse manier van doen en denken. Ogen en oren staan open voor wat zich voordoet. Komt er regen, komt er zon? We kunnen het weer niet sturen, maar er wel op reageren. 

Wijsheid bestaat in verschillende vormen. Je hebt boekenwijsheid, maar er zijn ook mensen die nooit een boek lezen en toch heel wijs zijn op een andere manier. Ik maak mensen mee met een heel laag IQ, die nauwelijks kunnen spreken en geen letter kunnen lezen, en die mij toch heel veel leren. Er zijn hele slimme professoren die met hun hoofd in de wolken leven en van hun persoonlijk leven een enorm rommeltje maken. Zo is er ook boerenwijsheid, nuchter en aards: met beide benen op de grond.

Op z’n Sallands

Mijn overgrootouders hadden een boerderij met een paar koeien en een bongerd (boomgaard). Ze leefden op het ritme van de bomen, de dieren en het land. Je moest de lucht goed in de gaten houden en hooien wanneer het weer het toeliet. Die Sallandse inborst draag ik met mij mee.

In Groningen, waar ik studeerde, zijn de mensen een eigen manier heel aards. Dat werkt ook door in wat mensen zeggen en waarover zij zwijgen. Wat je zegt en wat niet, dat is in een dorpse omgeving letterlijk en figuurlijk psychologie van de koude grond. We bespreken twee voorbeelden van boerenwijsheid.

‘Ut kump zo’as het kump’

In het Algemeen Beschaafd Nederlands – ‘in ’t ABN’ zeggen ze bij ons in het dorp – zeg je heel netjes: ‘Het komt zoals het komt’.

In deze tijd willen we elkaar voorspiegelen dat het leven maakbaar is. We hebben de illusie dat we alles zelf moeten kunnen. En dat is niet zo. Als zich een erge ziekte voordoet, of de dementie dient zich aan, dan ‘komt het toch echt zoals het komt’. Daar is geen houden aan, al ben je de koningin. In een paar woorden klinkt er in de spreuk een relativering – dat niet alles in het leven maakbaar is.

‘Ut kon minder’

Letterlijk betekent ‘’t Kon minder’: ‘Het had erger gekund’. Maar de bedoeling is anders: het is een typisch Groningse manier om te zeggen dat iets best goed, of zelfs heel goed, is. Het is een nuchtere vorm van waardering, die past bij de Groningse bescheidenheid.

Waarom in dialect?

Dialect is meer de taal van het hart. Onwillekeurig herinneren we ons de uitspraken van ouders of voorouders vaak in het bijbehorende dialect. Dit maakt dat het gezegde nog net wat krachtiger klinkt. Het Sallandse dialect onderstreept door de vertrouwde klank de boerenwijsheid.