Menu

None

Mothering Sunday en Moederdag

Maandag: tijd voor een Theologencolumn. Hanna Rijken opent de week met een reflectie op Moederdag. Kan de anglicaanse traditie handvatten bieden voor een minder commerciële en inclusievere Moederdag?

Hanna Rijken

“Voor de moederkerk, voor de aardse moeders van gezinnen, voor Maria en voor Moeder Natuur.”

Een viervoudige gedenkdag

Afgelopen zondag, 14 mei, was het Moederdag. Op deze dag worden traditiegetrouw de moeders in het zonnetje gezet en verwend met bijvoorbeeld bloemen en een lekker ontbijt. Het feest vindt zijn oorsprong in Amerika, waar het in 1907 voor het eerst werd georganiseerd door Anna Jarvis (1864–1948), dochter van een methodistische predikant. Jarvis was een sociaal bewogen vrouw, die met deze eerste Moederdag niet alleen haar overleden eigen moeder wilde eren, maar ook alle andere moeders. Als datum koos zij de tweede zondag van mei, omdat haar moeder op 9 mei 1905 was overleden. Met succes zorgde zij vervolgens voor een verdere verspreiding van dit feest.

Nederland

In Nederland deed Moederdag rond 1925 haar intrede. Aanvankelijk werkte vooral het Leger des Heils, die zich aangesproken voelde door de methodistische oorsprong ervan, aan het bevorderen van Moederdag. De oorsprong van Moederdag is dus zonder meer sympathiek te noemen. Toch wordt deze dag door voorgangers en pastores soms met lichte tegenzin tegemoet gezien. Niet alleen omdat de commercie nadrukkelijk haar aandeel in deze dag heeft opgeëist, maar ook omdat het feest altijd op een zondag valt. Ook al heeft het niet echt een kerkelijke of bijbelse oorsprong, je moet er wel wat mee. En hoe voorkom je dat het een exclusief feest wordt voor wie moeder is of (nog) een moeder heeft?

Mothering Sunday en moederkerk

Eerder dit jaar vertelde een vriendin van mij, die in Engeland woont, over de Engelse variant van Moederdag: Mothering Sunday. Het was me al opgevallen dat dit feest enkele weken eerder gevierd wordt dan onze Moederdag, namelijk in maart, maar in de reden daarvan had ik me nooit verdiept. De vriendin vertelde dat Mothering Sunday van oudsher een sterk kerkelijk karakter heeft. Zo bezoek je op deze dag – zo mogelijk samen met je moeder – je ‘moederkerk’, de kerk waar je gedoopt bent. Je zou in deze gewoonte een hernieuwing van de doopgelofte kunnen zien.

Hoe voorkom je dat het een exclusief feest wordt voor wie moeder is of (nog) een moeder heeft?

Laetare

Opvallend is dat Mothering Sunday niet ieder jaar op dezelfde zondag in maart valt. De datum ervan schuift mee met de paasdatum en valt altijd op zondag Laetare, de vierde zondag van de Veertigdagentijd. Deze zondag, drie weken voor Pasen, is de meest vreugdevolle zondag van de veertigdagentijd. Bijzonder is dat in de Schriftlezingen voor deze zondag volgens het klassieke leesrooster vrouwen en moeders centraal staan. In de profetenlezing voor deze zondag (Jesaja 66) wordt Jeruzalem beschreven als een moeder:

Laat allen die Jeruzalem liefhebben
zich met haar verheugen en juichen om haar,
laat allen die om haar treuren
nu samen met haar jubelen.
Aan haar vertroostende moederborst
zullen jullie drinken en verzadigd worden,
haar rijke, volle borsten,
zullen je zogen en verkwikken.

(Jesaja 66:10-11)

En, enkele verzen verderop:

Zoals een moeder haar zoon troost,
zo zal ik jullie troosten;
in Jerusalem zul je troost vinden.

(Jesaja 66:13)

De epistellezing (Galaten 4:21-31) die volgens het klassieke leesrooster op deze zondag gelezen wordt, verwijst naar twee moeders uit het Oude Testament, namelijk Sara en Hagar. De evangelielezing is het verhaal van de wonderbare spijziging. Een betere datum voor Moederdag is – kerkelijk gezien – eigenlijk niet mogelijk.

Een viervoudige gedenkdag

Mothering Sunday is nog niet zo oud, zelfs iets minder oud dan de Amerikaanse versie van Moederdag. De bedenkster was Constance Adelaide Smith (1878–1938). Zij was dochter van een anglicaanse predikant en al haar vier broers werden eveneens anglicaans priester. Smith raakte geïnspireerd door het initiatief van Anna Jarvis, maar zocht, als High-Church-anglicaanse, een meer kerkelijke inbedding van moederdag.

Een prachtige naam is Mothering Sunday overigens, want ‘mothering’ betekent ‘moederend’

De lezingen van zondag Laetare gaven daar volop mogelijkheden toe. De vijf broden en twee vissen waarmee volgens het evangelie een grote menigte gevoed werd, zag Smith als gaven van Moeder Aarde/Moeder Natuur. Om het nog mooier te maken, valt zondag Laeatare min of meer in de buurt van het feest Maria Boodschap (25 maart). Op deze feestdag viert de katholieke kerk de aankondiging van de geboorte van Jezus, negen maanden voor zijn geboorte.

Zo kwam Smith tot een viervoudige gedenkdag, die zij Mothering Sunday noemde: voor de moederkerk, voor de aardse moeders van gezinnen, voor Maria, de moeder van Jezus (en ons aller moeder) en voor Moeder Natuur. Een prachtige naam is Mothering Sunday overigens, want ‘mothering’betekent ‘moederend’. Daar klinkt iets zorgzaams en omarmends in door.

Moederdag en Maria

De relatie tussen Moederdag en Maria als moeder van Jezus en moeder van alle gelovigen is ook in de katholieke kerk opgemerkt. Een mooi toeval is dat de maand mei traditioneel Mariamaand is, evenals de maand oktober. In de katholieke kerk worden dan traditioneel veel Marialiederen gezongen. In Antwerpen is iets bijzonders aan de hand. Daar wordt Moederdag niet, net als in de rest van Vlaanderen op de tweede zondag van mei gevierd, maar op 15 augustus. Op die datum viert de (katholieke) kerk wereldwijd het feest Maria Tenhemelopneming.

Hopelijk leek jouw Moederdag op een Mothering Sunday; en zo niet wens ik je voor volgend jaar een hartverwarmende Moederdag toe, in verbondenheid met je moeder, of in gedachtenis, en in verbondenheid met de moederkerk, met Moeder Aarde en met Maria.

God of Eve and God of Mary,
God of love and mother-earth,
Thank you for the ones who with us
shared their life and gave us birth.

Uit ‘Mothering Sunday’ door Fred Kaan (1929–2009)

Hanna Rijken is theoloog en musicus, en universitair docent Theology & the Arts aan de Protestantse Theologische Universiteit. Ze is auteur van De Choral Evensong in de praktijk.

De oorsprong van Moederdag is zonder meer sympathiek te noemen. Toch wordt deze dag door voorgangers en pastores soms met lichte tegenzin tegemoet gezien. Niet alleen omdat de commercie nadrukkelijk haar aandeel in deze dag heeft opgeëist, maar ook omdat het feest altijd op een zondag valt. Ook al heeft het niet echt een kerkelijke of bijbelse oorsprong, je moet er wel wat mee. En hoe voorkom je dat het een exclusief feest wordt voor wie moeder is of (nog) een moeder heeft?

‘Maria’ van Arnold Huijgen is een theologisch werk over de bijbelse figuur Maria en beschrijft haar vanuit verschillende invalshoeken. Maria is een voorbeeld van geloof en vertrouwen. Wie naar haar kijkt, wordt bemoedigd. Dit boek gaat terug naar de Bijbel om Maria opnieuw in beeld te krijgen als Joods meisje, moeder van de verlosser en moeder van de gelovigen.

maria boek arnold huijgen

Wellicht ook interessant

None

Reactie op Geloof en gender. Zoeken naar een begaanbare weg

Jan Minderhoud heeft zich als theoloog gewaagd aan een studie over gender – een van de grote twistappels in maatschappij en kerk in onze tijd. Wat me meteen positief raakt is de aangename, respectvolle en fijngevoelige toon die hij aanslaat. Minderhoud schrijft vanuit zijn persoonlijke betrokkenheid bij mensen, die op allerlei manieren te maken hebben met het onderwerp. Op geen enkele manier voel ik iets van neerbuigendheid of veroordeling naar wie dan ook. Dat is grote winst in een sterk verhit debat. Minderhoud streeft ernaar recht te doen aan de hoge mate van complexiteit van het onderwerp en daar zo genuanceerd mogelijk over te schrijven. Tegelijkertijd schrijft hij met het verlangen om te onderscheiden wat God ons aanreikt aan waarheid en wijsheid, in wetenschap, schepping en Bijbel.

None

Gids in genderland

What a genderful world – deze tentoonstelling in het Tropenmuseum heette in 2020 de bezoekers welkom in een wereld die geen heteronormativiteit kent, waar gender een spectrum is, waar iedereen zichzelf kan zijn.1 Het was voor mij een verrijkende en verwarrende ervaring. Roze als kleur voor jongens en mannen in Mexico, politiemannen op Fiji met rokken aan, een derde geslacht in India en bij de oorspronkelijke bewoners van Amerika. De tentoonstelling heette de bezoekers uit in de genderwereld en maakte duidelijk hoe cultureel bepaald genderopvattingen zijn. Maar ik miste de duiding, een gids in dat nieuwe land of deze nieuwe wereld. Die gids voor genderland wil Jan Minderhoud bieden met zijn boek Geloof en gender. Zoeken naar een begaanbare weg.

Nieuwe boeken