Preekschets Matteüs 5:13a: christen-zijn op je werk

‘Jullie zijn het zout der aarde.’

Schriftlezing: Matteüs 5: 1–16
Thema: Christen zijn op je werk

Het eigene van de zondag

Deze zondag van Christen zijn op je werk sluit aan op Dankdag. Die heet immers voluit ‘Dankdag voor gewas en arbeid’. In reguliere kerkdiensten komt het thema arbeid (te) weinig aan bod. Toch brengen de meeste mensen -gemiddeld tussen hun 20e en 67e levensjaar- veel tijd door op de werkvloer. In een seculiere maatschappij voelen zij zich vaak eenzaam in hun geloof op het werk. Er wordt gemiddeld een grote kloof ervaren tussen de zondagse eredienst en het werk door de week. Op deze zondag mag daar bewust wat aan gedaan worden. Want geloven doet er toe, zeker op de werkvloer. Als het geloof niet relevant is op de werkplek is het in het geheel niet relevant (Ken Costa, bankier). De zondag en de dagen van de week zijn met elkaar verbonden.

Uitleg

Deze tekst is overbekend (zie ook: Preekschets Matteüs 5:13a – Startzondag). De tekst wordt te pas en te onpas gebruikt. Dan is het gevaar groot dat zo’n tekst door ons gaat buikspreken: we laten de bijbel zeggen wat wij er altijd al van vonden. Een manier om dat tegen te gaan, is elk woord opnieuw de revue te laten passeren en nauwkeurig te wegen. Er langdurig op te kauwen.

Mattheus 5 begint met de Bergrede. Jezus klimt op een berg. Samen met zijn leerlingen. Hij spreekt tot de mensen. Wie zijn die mensen? Ze komen uit Gallilea, Jeruzalem, Judea, Decapolis en het Overjordaanse (4:25). Jezus noemt hen ‘armen van geest’. Dat wil zeggen: mensen die begrijpen dat ze niets zijn tegenover God. Het zijn mensen die verkeerde keuzes maken. Die de verkeerde kant uitlopen. Bedelaars om de heilige Geest. Jezus spreekt tegen verdrietige mensen. Tegen mensen die treuren. Die verdrietig zijn om zichzelf en de situatie waarin ze zich bevinden. Jezus spreekt tegen zachtmoedigen. Het leven draait niet om jou maar het leven draait om God en om Jezus. Jezus spreekt tegen mensen die hartstochtelijk op zoek zijn naar gerechtigheid. Die hongeren en dorsten naar gerechtigheid. Hij spreekt tegen mensen die er naar verlangen te worden zoals Hij. Jezus spreekt tegen mensen die barmhartig zijn. Mensen die zich over anderen ontfermen. Die bewogen zijn over deze wereld. Hij spreekt tegen mensen die rein zijn van hart. Dat zijn mensen die leven van de hoop. Zij zullen God zien! Jezus spreekt tegen de vredestichters. Volgelingen van Jezus brengen vrede. Vrede tussen God en de mens. Vrede tussen mensen onderling. Tenslotte spreekt Jezus tegen de vervolgden. Spot en smaad moeten zij lijden. Want het goede nieuws van God ondervindt grote tegenstand.

Dat zijn de mensen die worden aangesproken met jullie! Jullie zijn het zout der aarde (Matteüs 5:13) Jezus stelt vast, constateert. Het is een vaststaand feit.
Zout. Wat is zout? Waar dient het voor? Wat is de functie van zout? Wat heb je aan zout? Twee belangrijke functies. Zout gaat het bederf tegen. Tegenwoordig bewaren we ons voedsel in de vriezer maar als je groente, vis en vlees in het zout legt blijft het langer goed. Kan je het ook na langere tijd nog eten. En zout geeft smaak. Zonder zout is brood en een warme maaltijd niet lekker. Een beetje zout. Een snufje is vaak al genoeg. Te veel zout en het eten is niet te eten! Jullie zijn dat zout.

Het zout der aarde. Niet der hemelen. Niet straks in het hiernamaals. Maar hier en nu. De aarde is onderdeel van de schepping. De mens is door God gemaakt, ik ben door God gemaakt, de aarde is door God gemaakt. God werkt aan die aarde. En de mens krijgt die opdracht ook: de tuin, de aarde bewaren en bewerken. De dieren namen geven. De vruchten plukken. God werkt en de mens werkt ook. Omdat de mens naar het beeld van God geschapen is.

Psalm 8: God heeft de mens bijna goddelijk gemaakt. Op aarde. Jullie zijn het zout der aarde. In het oude testament speelt de aarde een hoofdrol. De Thora bevat de regels voor het goede leven. Bevat vele regels hoe om te gaan met het leven. De Thora geeft aanwijzingen hoe om te gaan met Gods goede schepping. Met de AARDE.

Aanwijzingen voor de verkonding

Er wordt in Mattëus 5 nogal een tegenstelling overbrugd. Eerst ben je arm van geest, ben je verdrietig, eerst heb je honger en dorst en wordt je vervolgd omdat je bij Jezus hoort en een paar bijbelverzen later ben je het zout der aarde. Er mankeert van alles aan je, je bent bepaald niet perfect, je maakt veel fouten! Je schiet tekort tegenover God en tegenover de mensen. En toch ben je tegelijkertijd het zout der aarde. Daar mag je gerust verwonderd over zijn.

Zout gaat het bederf tegen. Onze aarde is aan het bederven. Het journaal: oorlogen, armoede, honger, moord, vluchtelingen, terroristen, onrecht. Meer bewijs is toch niet nodig? De aarde is verrot. Waar zijn wij die het bederf tegen gaan? Waar zijn die vredestichters, die zachtmoedigen, die reinen van hart, die ontfermers, die navolgers van Jezus? Zout geeft smaak. Gelovigen, kerkmensen, volgelingen van Jezus zijn smaakmakers! Wij geven smaak aan de wereld. Wij maken de maatschappij aangenaam, leefbaar! Of niet? Of zijn wij ook smakeloos, saaie mensen, wereldverzakers, zuurpruimen, vreugdeloos? Een leven met God verleent smaak aan de samenleving. Een leven met Jezus geef zin aan het leven. Een leven vol van de Heilige Geest maakt het leven prachtig.

Maar hoe gaat dat praktisch? Hoe geef je dat vorm? Hoe doe je dat op de werkvloer? Dat is nog niet zo eenvoudig aan te geven. Als het kan bereiden we de dienst van christen zijn op je werk voor met een aantal gemeenteleden die een baan hebben, betaald of onbetaald. Als voltijd dominee is het vaak lastig je een goed beeld te vormen van wat je op kantoor, in de werkplaats, in de fabriek, in de winkel, op de boerderij, op de vrachtwagen, op school enz. tegenkomt. Het is goed te bedenken dat wij mensen allemaal heel verschillend zijn en dus ook op diverse manieren vorm geven aan ons christen zijn op het werk. Het kan met woorden maar in de werksituatie zullen het vaak de daden zijn die de doorslag geven. Wie ben je in de werksituatie? Wat doe je anders dan niet gelovigen? Voor de hand liggen eerlijkheid, vriendelijkheid, je best doen, collega’s helpen. Maar denk ook aan pesten op het werk wat meer voorkomt dan we willen denken. Ben je bereid om klokkenluider te zijn als je misstanden aantreft, het loopt vaak niet zo goed met klokkenluiders af. Hoe gemakkelijk gaan we mee met bedrijfsroddels. Hoe beweeg jij je in de ratrace van de ontwikkeling van je loopbaan. Hoe sta je in die reorganisatie? Durf je fouten toe te geven of schuif je dat maar liever af? En hoe zit het met de opbrengst van onze arbeid, geld? Houden we dat allemaal voor onszelf of steunen we anderen die het minder getroffen hebben? Gemeenteleden zullen allemaal eigen thema’s hebben en er anders instaan. Het gaat er om dat ze gehoord worden. En dat mensen aan het denken worden gezet.

Tenslotte is het goed nog te wijzen op het effect van een klein beetje zout. Teveel zout maakt het eten immers niet te eten! In de kerkdienst zijn we met heel veel zoutkorreltjes bij elkaar. Samen in de naam van Jezus! Maar we kunnen niet bij elkaar blijven. We moeten niet samenklonteren. Als snufjes zout worden wij over de aarde uitgestrooid. Dat we de enige christen zijn op ons werk is niet gemakkelijk maar wel nuttig. Dat we de enige zijn op de werkvloer die naar de kerk gaat heeft een doel. Dat we de enige zijn in die vrijwilligersorganisatie die in Jezus gelooft betekent een opdracht. Aan het einde van de kerkelijke samenkomst gaan we weer uit elkaar. We klimmen de berg weer op. Verlangend en dorstend naar gerechtigheid. Die we nodig hebben om het leven te veranderen. Zo geven wij de woorden van Jezus handen en voeten. En het heeft effect. Eenvoudig omdat Jezus het zelf gezegd heeft: Jullie zijn het zout der aarde.

Liturgische aanwijzingen

Naast Matteüs 5 verdient het aanbeveling Exodus 20 te lezen. NLB 838 ligt voor de hand, maar ook NLB 1010. Uit Hemelhoog: HH 399. Psalm 100, 127, 128 (NLB/LB).

Passend is het lied ‘Gebed voor de werkdag’ van de CD ‘Vreugde van mijn hart’ van Sela. Zie ook de bladmuziek en de tekst.

Geraadpleegde literatuur

• Dr. J. van Bruggen, Matteüs, het evangelie voor Israël. Derde serie Commentaar op het nieuwe testament. Kok Kampen.

• T. Keller, Goed Werk. Ons dagelijks werk en Gods plan voor de wereld. Van Wijnen 2014.