Tevoorschijn luisteren
Luisteren is een van de moeilijkste vaardigheden die er bestaat. Het vraagt oefening. En het vraagt erom dat je jezelf voor een deel wegcijfert, om een ander aan het woord te laten. Dat is niet sexy in een wereld waarin we elkaar vooral lijken te moeten overschreeuwen.
Luisteren is belangrijk. Voor degene die iets te vertellen heeft, voor degene die luistert en voor de ontmoeting tussen beiden. In een goed gesprek wordt er naar elkaar geluisterd en ingegaan op dat wat de ander inbrengt. In een slechte discussie wordt er langs elkaar heen gepraat, niet zelden omdat niet gehoord wordt wat de ander heeft gezegd. Dit leidt tot ergernis en misverstanden, van ontmoeting is geen sprake. Het is prachtig om goed te kunnen luisteren en met aandacht te horen wat een ander zegt. Goed luisteren opent de mens tegenover je. En die mens, iedere mens, heeft iets te vertellen. Hij mag tevoorschijn komen. En jij wordt geraakt door wat die ander uitzendt.
Uitpraten
In een ‘normaal gesprek’ gaat praten en luisteren over en weer. Val je iemand veel in de rede – door enthousiasme, ongeduld of tijdgebrek – dan krijg je te horen: ‘Laat me nu eens even uitpraten.’ Het is het rode sein dat ons vertelt: je luistert maar half, hij is nog niet klaar. Toch komt het vaak voor dat wij reageren voordat de ander echt aan bod kan komen. Wij verstoren het verhaal en trekken het naar onszelf toe voordat het verteld is. Daardoor kan iemand verkeerd begrepen worden. In onze snelle tijd lijkt er steeds minder tijd te zijn om de ander echt te horen. Het verhaal van de ander lijkt er minder toe te doen, want ‘ik’ is belangrijker dan ‘jij’.
Woorden horen bij jou
Echt naar iemand luisteren, is zijn verhaal ontvangen en hem als het ware tevoorschijn luisteren. Daar heb je tijd voor nodig, geen haast. Mensen zijn verschillend: ze vertellen anders, zijn verbaal meer of minder sterk, hebben een kleine of juist grote woordenschat, gebruiken veel woorden om iets te vertellen of zijn juist erg kort van stof. Of mensen vertellen heel concreet, plastisch, zwart-wit of juist heel beeldend en op het dichterlijke af.
Door tijd te nemen, met aandacht en zonder oordeel te luisteren, leer je iemands taal verstaan. Woorden horen bij de persoon die ze gebruikt. Ze zeggen veel over zijn innerlijk, over de plaats waar hij heeft leren praten of waar hij leeft of geleefd heeft. Een manier van uitdrukken verwijst naar een bepaalde opleiding, afkomst, (on)veiligheid. Dat hoor je niet resoneren als je niet goed luistert.
Doorvragen
Goed luisteren begint bij de juiste vragen stellen. Dat zijn vragen waardoor iemand in eigen woorden kan verduidelijken wat hij wil zeggen. Doorvragen is belangrijk. Niet snel tevreden zijn, maar je afvragen of je het echt goed hebt begrepen. ‘Je gebruikt dit woord, maar wat bedoel je er precies mee?’
Doorvragen is ook zoeken naar wat achter de woorden ligt: wat wil ze eigenlijk zeggen? Doorvragen helpt om iemands drijfveer, emotie of wezen op het spoor te komen. Het helpt om iemand te ontmoeten en te begrijpen als mens, in zijn worsteling, vertwijfeling of zekerheid. En daar gaat het uiteindelijk om: jij daar tegenover mij, jij spreekt dezelfde woorden als je buurman, maar toch klinken ze anders. Waarom? Omdat ze door jóu worden gebruikt, met jouw geschiedenis en jouw context, met jouw persoonlijkheid en jouw ervaringen. Prachtig dat je zo tevoorschijn komt. Jij bent bijzonder. Je verhaal is uniek. Wat heerlijk om jou te leren kennen als een mooi mens, met je eigenheid, je betekenis en je waarde.
Walther Burgering is pastor-diaken in de parochiefederatie ‘Sint Franciscus tussen duin en tuin’ en redactielid van Open Deur.