Alledaags pastoraat

Het gaat in dit nummer over ‘alledaags pastoraat’ – waar komen we dat in de gemeente, in de praktijk nu tegen? Of, waar het niet gebeurt – hoe kun je dat op gang brengen? Eigenlijk heel eenvoudige ideeën, zomaar na te volgen, en met mooie resultaten!

Alledaags pastoraat wordt in veel kerken ‘omzien naar elkaar’ genoemd. In de onderlinge zorg en verbondenheid wordt voor velen zichtbaar dat we als kerkgemeenschap meer zijn dan een vereniging. We zijn geroepen om medemens te zijn en oog te hebben voor elkaar. ‘Omzien naar elkaar’ is daarmee een kerntaak van de héle gemeente, niet alleen van ouderlingen of bezoekmedewerkers.

Het alledaags pastoraat is – bij voorkeur – niét het pastoraat dat door betaalde krachten wordt gedaan. Zij doen waardevol werk en komen veelal bij gemeenteleden rondom belangrijke levensmomenten, zoals geboorte, huwelijk, ziekte en rouw. Ook spreken ze met gemeenteleden over geloofs- en levensvragen.

Alledaags pastoraat vindt – bij uitstek – plaats tussen gemeenteleden onderling. Enerzijds gebeurt dit door mensen die dit als aandachtsgebied, ambt of taak hebben, anderzijds gebeurt het ook vaak spontaan tussen gemeenteleden. De ene keer is er sprake van een geloofsgesprek van hart tot hart, de andere keer komt God niet ter sprake. Waar het om gaat is dat mensen elkaar zién. Oog hebben voor elkaar. ‘Ubi caritas et amor, Deus ibi est’ zingt een lied, ‘Waar liefde is en zorg voor elkaar, daar is God.’

De ene keer is er sprake van een geloofsgesprek van hart tot hart, de andere keer komt God niet ter sprake

Het alledaags pastoraat is een groot goed. Als we ons ‘gezien en gekend weten’, ervaren we dat we onderdeel zijn van een gemeenschap. Als we elkaar zien en leren kennen, ontstaat ruimte om vreugde, hoop, zorg en pijn te delen. Soms zeggen mensen: ‘ach, ik drink alleen maar elke maand een kopje koffie en luister naar de verhalen over de familie, zoveel stelt het niet voor…’ Juist dat belangeloze ‘er zijn’ is van grote waarde. En onderschat ook niet de kracht van het huisbezoek. Je bent te gast bij de ander, je bent welkom in zijn of haar thuis.

Alledaags pastoraat: enkele praktijkverhalen

Koffiedrinken

Op maandagmorgen ontmoet een groep mannen uit de gemeente elkaar in een koffiezaakje in het dorp. Een moment om bij te praten over wat hen bezighoudt. En dat kan gaan over hun eigen levens, over de wereld, of over de kerk. Ze bespreken ook onderling wat hen heeft geraakt in de kerkdienst, of bij een uitvaart. Ze voelen dat het bijzonder is wat ze allemaal kunnen delen, juist omdat ze weten dat ieder ook – op eigen wijze – gelooft in God.

Samen fietsen

Toen Janny niet meer kon fietsen, stortte haar wereld in. Fietsen was haar lust en leven, de zon op haar gezicht, of juist de kou op haar wangen… Ze vertelde het aan Evert bij het koffiedrinken na de kerkdienst en het raakte hem. Toen hij naar huis liep en bij het verzorgingshuis een duofiets in de hal zag staan, ontstond er een plan…

Sindsdien haalt hij Janny elke veertien dagen op en maken ze tochten van anderhalf of twee uur. Ze slaan niet over als het regent of koud is en Janny geniet elke keer met volle teugen. Bij mooi weer drinken ze thee in de berm uit de thermoskan, bij regen stoppen ze onderweg en bestellen warme chocolademelk met slagroom. Evert leert ontzettend veel over de streek, maar ze zingen ook samen, delen levensen geloofsverhalen en genieten van de natuur. Janny is dankbaar dat ze weer kan fietsen, Evert is dankbaar dat hij Janny heeft leren kennen.

In de kroeg

Iedere eerste vrijdag van de maand komt een groep mannen van dertig en veertig al jaren samen in het plaatselijke café. Ze zijn allemaal lid van dezelfde kerk. De groep ontstond nadat op een cursus geloofsopvoeding maar één man aanwezig was; Pieter, de jeugdouderling. Toen Pieter navraag deed waarom de mannen thuisbleven, vertelden ze dat meedoen met een Bijbelgroep, of een cursus geloofsopvoeding, niet bij hen paste. Maar hij hoorde ook dat ze wel behoefte hadden aan een plek om elkaar als mannen te ontmoeten, om gewoon te kletsen, en ook de ruimte te voelen om eens door te vragen. Zo ontstond de maandelijkse avond in het café, waar enkel mannen welkom zijn. Gewoon, lekker bijpraten, maar ook een plek om advies te vragen bij problemen op het werk, praktische hulp bij een klus in huis, of bij vragen die ze hebben over geloofsopvoeding .

Rondje wel en wee

De gesprekgroep ‘Rondom 30’ komt elke drie weken bij elkaar. Een gemengde groep van mannen en vrouwen van rond de dertig. Iedere bijeenkomst wordt gestart met een rondje ‘wel en wee’, waarbij ieder deelt wat hem of haar op dat moment bezig houdt. Het rondje blijkt het belangrijkste samenbindende element van de groep te zijn. Hier horen we over zorgen, verdriet, vreugde en verlangen. De leden van de groep leren elkaar écht kennen door dit rondje (dat vaak wel een half uur duurt). De avond wordt afgesloten met gebed, waarin ook dat wat eerder op de avond gedeeld is, bij God gebracht wordt. Binnen de groepsapp wordt tussen de bijeenkomsten door meegeleefd en waar nodig helpt men elkaar.

Geen cursus geloofsopvoeding, maar wel behoefte aan een plek om elkaar als mannen te ontmoeten…

Paasgroet

Gemeenteleden die in het afgelopen jaar een dierbare aan de dood hebben verloren, krijgen in de week van Pasen bezoek vanuit de gemeente. Het kan zijn dat het gemeentelid een partner heeft verloren, maar het kan ook een (volwassen) kind, een goede vriend of één van de ouders zijn die is overleden. De bezoekmedewerkers krijgen de namen door via gemeenteleden en gaan langs met een plantje en een mooie kaart. Bij de één volgt een korte ontmoeting bij de deur, bij de ander een lang gesprek bij een kop thee. Het wordt als waardevol ervaren dat ook de rouw om ouders of een goede vriend gekend wordt in de gemeente én dat dat bij het Paasfeest gebeurt. Er is ruimte en aandacht voor verdriet, in het licht van het Leven.

Samen eten

Of het nu ‘soep op zondag ’ na de dienst is, of een maaltijd voor alleengaanden, of een stamppot-maaltijd voor de gemeente… samen eten doet goed! In een ongedwongen sfeer is er ruimte om elkaar beter te leren kennen. Zo vertelde Hanneke dat ze na het overlijden van haar man in een gat viel. Ze had zoveel jaren voor hem gezorgd… Bij één van de maaltijden in de kerk leerde ze de buurvrouw van een paar huizen verderop kennen. Suze was net verhuisd en voelde zich ook wat eenzaam. Ze zien elkaar inmiddels drie avonden in de week en hebben ontdekt dat ze beiden van spelletjes én van zingen houden.

Ruimte en aandacht voor verdriet, in het licht van het Leven

Pastoraat in de kerkenraadsvergadering

De opening in de kerkenraadsvergadering is hét moment om elkaar als ambtsdragers te leren kennen en elkaars levensen geloofsverhaal te delen. Het is een gelegenheid om elkaar te bemoedigen en niet alleen praktisch, zakelijk, of vanuit financiën te spreken over ‘kerk-zijn’, maar om juist vanuit de Bijbel of persoonlijk geloof een thema te bespreken.

Tip: Er is op de website van de PKN een serie openingen te vinden die geschikt zijn voor de kerkenraad (en ook op Theologie.nl/vergaderopeningen zijn 50 vergaderopeningen te vinden, red.). Ze sluit aan bij thema’s die vaak op de agenda van de kerkenraden terecht komen. Thema’s als krimp, identiteit van de gemeente, zoeken van ambtsdragers en zorg om jongeren. De serie heeft als titel ‘Hoopvol kerk-zijn in een seculiere tijd’. Iedere opening in deze serie zet in met een casus. Vervolgens kun je als groep(jes) hierop reflecteren met behulp van verdiepende tekst en gespreksvragen.