Een warme gemeenschap vormen

Kortgeleden ben ik predikant geworden in een andere gemeente. Elf jaar lang ben ik predikant geweest in Ermelo. De wijkgemeente waar ik werkzaam was, was groot; er gebeurde veel, op allerlei momenten en situaties vond er overleg plaats; de agenda was altijd wel gevuld. Nu kwam ik in een kleine stadsgemeente terecht. Bij de kennismakingsbezoeken die ik bracht, ontdekte ik niet alleen een enorme diversiteit, maar ook iets gemeenschappelijks. En daarover gaat dit artikel.

Gemeenschap

Bij het woord kerk denken veel mensen al snel aan een gebouw. Daar komen mensen samen, daar vinden ook allerlei activiteiten plaats. Maar bij die activiteiten gaat het niet om het gebouw, maar om de mensen die er samenkomen. Het Growing Youngonderzoek laat zien dat één van de kernwaarden van een aantrekkelijke gemeenschap is dat het een plek is waar je welkom bent, waar je gezien en geaccepteerd wordt, een gemeenschap die gastvrij is. Betrokkenheid op elkaar is dus een belangrijk element van kerk-zijn, belangrijker dan allerlei activiteiten die een kerk organiseert.

Relaties

Warme onderlinge relaties zijn een belangrijke karaktereigenschap, omdat ze teruggrijpen op God. De drie-enige God is zelf een relatie van onderlinge liefde. Hij koos ervoor mensen te maken naar zijn beeld, lees je in het scheppingsverhaal. Daarom zijn relaties tussen mensen zo belangrijk: dat gaat terug op hoe wij gemaakt en bedoeld zijn. Vandaag de dag staan zelfstandigheid en zelfredzaamheid hoog in het vaandel. Zeker in onze individualistische tijd ligt daar veel nadruk op. Maar de mens is gemaakt voor relaties, net zoals God zelf bestaat uit relatie. God schiep de mens om te leven met Hem en elkaar.

Liefde

Daarom is de kerk allereerst een gemeenschap van mensen, of beter nog: een gemeenschap van liefde. Daar komen mensen samen die heel verschillend zijn en denken, en die zich toch met elkaar verbonden weten. Ze kunnen heel verschillende achtergronden hebben, ze komen uit allerlei sociale milieus – en toch vinden ze elkaar. Meer nog: in de brieven van Paulus lees je dat ze elkaar liefhebben, zorg voor elkaar hebben, elkaar hoger achten dan zichzelf, elkaar dienen, elkaar troosten, elkaar aanvaarden, elkaar vergeven, streven naar het goede voor de ander en elkaars lasten dragen.

Opdracht

Deze woorden staan in de Brieven wel als een opdracht en aansporing. Net als nu ging dat ook toen niet vanzelf. Het is niet voor niets dat Paulus de christenen tot dit gedrag aanspoort. Het is meer dan ‘doe je best!’ en ‘hou vol!’. Deze oproepen worden gemotiveerd door God zelf: Hij aanvaardt, troost, heeft lief en draagt zorg. Het gaat om een leven dat gevormd wordt door Gods liefde.

Praktijk

Uit het Growing Young-onderzoek bleek dat 45% van de jongvolwassenen bij een gemeente betrokken blijft vanwege persoonlijke relaties. Voor volwassenen is dat 30%. Daarbij spelen verschillende elementen een rol: oog voor elkaar, een goede sfeer, gastvrijheid en ruimte voor verscheidenheid. Andersom blijkt gebrek aan verbondenheid een belangrijke reden te zijn om af te haken. De kerk is – als het goed is – een familie waar je jezelf kunt zijn, waar ruimte is om te falen en waar je lastige situaties, vragen en twijfels kunt delen. Dat vraagt van volwassenen openheid en eerlijkheid over hun eigen vragen en falen.

Stimuleren

Wat is nodig om een warme gemeenschap te vormen? Hoe kun je onderlinge betrokkenheid stimuleren? Activiteiten kunnen daarbij helpen. Je kunt daarbij aan verschillende dingen denken: kleine groepen waar mensen elkaar ontmoeten en spreken op persoonlijk niveau; momenten waarop je leven en geloof met elkaar kunt delen. Ook maaltijden blijken heel behulpzaam te zijn. Meerdaagse activiteiten, vaak buiten de eigen omgeving, werken ook stimulerend en samenbindend: zoals een kamp of een diaconale reis.

Belangrijk is wel dat de activiteiten geen doel in zichzelf worden. Het risico bestaat dat de nadruk komt te liggen op het organiseren of op de activiteit, waardoor de relatie op het tweede plan komt. Het zijn gaat vooraf aan het doen.

Vriendschap

Persoonlijke relaties en een warme gemeenschap zijn een goede voedingsbodem voor groei. Daarom zijn vriendschappen voor jongeren heel belangrijk. Jongeren die ongeveer vijf goede vrienden hebben in de kerk, gaan regelmatiger naar de kerk, lezen vaker in de Bijbel en praten meer met anderen over het geloof. Ook zijn ze meer dienstbaar in de samenleving in vergelijking met jongeren die deze vriendschappen niet hebben. Om die reden is het zo belangrijk dat er een open houding is. Uit het onderzoek blijkt zelfs dat een warme gemeenschap belangrijker is dan een aantrekkelijke dienst.

Diversiteit

Een warme gemeenschap betekent ook dat er ruimte is voor ontwikkeling en het maken van fouten. De kerk is niet een volmaakte groep christenen, maar mensen die samen op weg zijn. Het is makkelijker om elkaar lief te hebben als de ander dezelfde opvattingen en gewoontes heeft. Maar de kerk is geen groep mensen die elkaar heeft uitgekozen op basis van voorkeuren en visies; het is een groep die geroepen is om op weg te gaan en elkaar daarin mee te nemen. Juist de diversiteit maakt zichtbaar dat het evangelie van Jezus Christus goed nieuws is voor iedereen. Dat dit niet vanzelf gaat, ontdek je snel genoeg. Maar dat zie je ook al bij de eerste christenen. Een warme gemeenschap gaat conflicten niet uit de weg, maar heeft wel de openheid om er met elkaar over te praten.

Groepsgrootte

Groepsgroottes hebben effect op de dynamiek tussen mensen. In een kleine kring zul je sneller persoonlijke dingen delen dan in een grote groep.

En bij een kleine gemeenschap voel je je sneller betrokken dan in een grote gemeente waar je de meeste mensen niet kent. De volgende groottes zijn te onderscheiden (waarbij je ook een parallel kunt leggen met Jezus’ omgang met mensen):

• Publieke ruimte (Jezus en ‘de schare’): meer dan 75 mensen, zoals een zondagse samenkomst. De groepsgrootte versterkt het wij-gevoel wanneer mensen zich verbonden weten; maar het kan er ook voor zorgen dan iemand zich alleen voelt.
• Sociale ruimte (de grotere groep volgelingen van Jezus): 20-70 mensen, klein genoeg om gezien te worden en groot genoeg om iets voor anderen te kunnen betekenen.
• Persoonlijke ruimte (de leerlingen van Jezus): 6-12 mensen, een kring van mensen die veel met elkaar optrekt en waar veiligheid is om iets van jezelf te laten zien.
• Intieme ruimte (de drie leerlingen van Jezus): 2-3 mensen, een plek waar je je diepste gevoelens kunt delen.

Elke groepsgrootte heeft zijn eigen waarde in het vormen van een warme gemeenschap.

Reflectievragen

1. Wanneer je een ‘warmtemeter’ van jouw gemeente zou opstellen, kun je dan aangeven welke score er is op het terrein van:

• gastvrijheid
• gezien worden
• authenticiteit
• acceptatie
• onderlinge zorg

Vraag ook aan jongeren hoe zij ernaar kijken.

2. Zijn er momenten en plekken waar een warme gemeenschap versterkt kan worden? Moeten daarvoor bepaalde activiteiten georganiseerd worden? Of moeten er wellicht activiteiten geschrapt worden om ruimte te maken voor ontmoeting?

3. Welke groepsgroottes zijn er in de gemeente? Worden er ook groottes gemist?