Veel zeggen door samen te zwijgen

Joodse anekdotes over spreken en zwijgen

Uit voorbeelden uit het jodendom blijkt dat je soms moet spreken, soms moet zwijgen. En dat je van alles kunt zeggen terwijl je zwijgt, en van alles kunt verzwijgen terwijl je spreekt. Een schilderij van Shoshannah Brombacher illustreert één zo’n joodse anekdote.

Spreken is zilver en zwijgen is goud, luidt het spreekwoord. Maar soms is spreken belangrijker dan zwijgen. In het jodendom zijn talloze voorbeelden over spreken en zwijgen.

De Torah is bij uitstek een boek van woorden, dialogen en gesprekken. De Eeuwige sprak tot Mozes en vaak ontspon zich een discussie, men denke aan Mozes’ aanvankelijke weigering om naar de farao te gaan want hij ‘is zwaar van tong’. Abraham bepleitte bij God om een stad te sparen. Mozes sprak tot de kinderen Israëls. En zij jammerden tot God of prezen Hem. Nog steeds. De profeten hoorden Gods woorden en gaven die op hun beurt door aan het volk, maar dan wel in voor mensen begrijpelijke taal, heel belangrijk. Daarom is het volgende Chassidische verhaal opmerkelijk.

Rabbi Mendel van Vorki (1779-1848), de zoon van Rabbi Yitzchak, ontmoette Rabbi Eleazar, de kleinzoon van de Koznitzer Maggid. Ze zaten geruime tijd samen in een kamer zonder geluid te maken en al helemaal niet te praten. Toen stonden ze op. ‘Nu zijn we klaar’, zei Rabbi Mendel.

Spreken hoeft niet altijd met hoorbare woorden

Maar hebben ze dan met elkaar gesproken? Ja, wel degelijk, dat hoeft niet altijd met hoorbare woorden. Ze zaten op dezelfde golflengte, voelden elkaar aan. Er is een Russische anekdote over twee dronken vrienden in een bar. Ivan vraagt zijn kameraad of die wel weet hoe hij, Ivan, zich voelt? ‘Nee, want dat heb je me niet verteld.’ Ivan verzucht: ‘Maar hoe kun jij mijn vriend zijn en niet weten hoe ik me voel?’

Spreken is dus niet altijd hoorbaar en zwijgen niet altijd geluidloos.

De Breslover Rebbe raadde aan om de natuur in te trekken om te mediteren en communiceren met God, tegen Wie je praat, Wiens aanwezigheid je voelt, maar van Wie je geen antwoord verwacht in de menselijke zin. En daarnaast raadde hij aan om een vriend te hebben met wie je je problemen kunt bepraten. Dat is ook een reden dat profeten de mensen toespraken en niet God zelf; veel mensen zijn niet gevoelig voor intuïtieve spirituele boodschappen en ze horen die graag in duidelijke mensentaal.

Je kunt ook zwijgen met woorden. Je kunt een hoop dagelijkse en onbenullige dingen tegen je partner/vrienden/ouders zeggen maar niet wat er echt toe doet. Dat is funest voor een relatie. Zo zwijg je iemand dood zonder dat je je kaken op elkaar houdt. Of je hebt het te druk om ‘diep’ te praten. Dan komt het er niet meer van en bloedt een relatie langzaam dood.

Zwijgen is niet altijd geluidloos

Wat kun je eraan doen? Orthodoxe joden vieren Sjabbat. Je mag geen tv, computer of smartphone gebruiken maar je zit tijdens een lange maaltijd zonder haast aan tafel met familie, vrienden, en gasten. Als die weer weg zijn, is het belangrijk dat je met je echtgeno(o)t(e) praat, en dan niet alleen over wie na Sjabbat de afwas gaat doen. Je maakt op Sjabbat een wandeling, je praat echt met elkaar. Zo houd je je huwelijk goed, onderhoud je relaties met je kinderen.

Abraham discussieerde met God. Jona niet, die vluchtte meteen naar Jafo en ging daar letterlijk en figuurlijk het schip in. Wat zou er zijn gebeurd als hij wel met God in discussie was getreden? Vaak is ook spreken goud.