Geloofsgesprek in kringen

Ergens, in de praktijk van het gemeenteleven, is de methode, vanuit een zekere behoefte, ontstaan. In dit artikel gaan we terug naar dat allereerste begin, met alle vragen, teleurstellingen, wijzigingen en aanvullingen van dien. We lopen met grote stappen door de ontwikkelingsjaren…

‘Wat een mooie ervaring om direct een geloofsgesprek te hebben en zo anders van gedachten te kunnen wisselen dan ik gewend ben; en dat in een betrekkelijk kort tijdbestek!’

Dit is één van de vele reacties na een gesprek in kleine kring aan de hand van slechts 1 gesprekskaart. Die kleine kring was spontaan gevormd uit kringleiders en ambtsdragers. Ze kwamen voor de introductieavond van gesprekskaarten voor de pastorale praktijk. Dat geeft meteen het sterke van de methode aan en de bedoeling ervan. Het doel is om elkaar geestelijk te vormen via een geloofsgesprek (dat moest trouwens nog duidelijk worden!). Jezelf te oefenen in een taal die veel mensen zijn verleerd. Wij zijn in onze westerse cultuur zozeer beïnvloed door psychologisch jargon: depressie, trauma, stress, fobie, zelfreflectie… dat we het niet eens meer door hebben. Op de gesprekskaarten wordt een andere taal aangereikt die meer opkomt vanuit de Bijbel en de lange traditie van geestelijke vorming weerspiegelt: geloof, hoop, meeleven, geduld, bewogenheid, eenvoud, zelfonderzoek.

Diepgang?

Hoe bereik ik meer diepgang in het gesprek, zonder dat het alleen maar over alledaagse dingen gaat? Deze vraag werd niet alleen gesteld door gemeenteleden met wie ik samen optrek als predikant. Ook studenten die zich voorbereiden op de pastorale praktijk kampten met deze vraag. Ze wilden graag meer spreken over God, geloof, hoop en liefde, zonder dat het geforceerd was of opgelegd. Hoe bereik je dat op een meer natuurlijke manier? Daarvoor had ik al het nodige ontwikkeld om duidelijk te maken wat een gesprek is met geestelijke dimensie, liever gezegd: een geloofsgesprek. Het bleek bijvoorbeeld in de praktijk, dat een ouderling veel gerichter met mensen in zijn wijk kon spreken, toen hij de term huisbezoek inruilde voor geloofsgesprek!

Het doel is elkaar geestelijk te vormen via een geloofsgesprek, in een taal die velen zijn verleerd

Bruikbaar?

Tot ik op een dag het boek Spiritual Formation las. Daarin kwam ik vergelijkbare of andere handreikingen tegen dan die ik zelf al had aangeleerd en doorgegeven. Hoe breng je God ter sprake? Welke invalshoeken kies je voor een geloofsgesprek? Welke taal gebruik je? Wat voor soort vragen stel je?

In feite had ik geleerd van andere tradities, waarin de geestelijke vorming meer gestalte had gekregen. Dat gaat niet alleen over rooms-katholieke begeleiding (Ignatiaans), maar ook over aloude protestantse overleveringen (Moderne Devotie, Voetiaans). Alleen gebeurde dat meestal 1 op 1 vanuit de zielzorg voor de ander. En zo is het boek ook ontstaan en daarvoor is het in eerste instantie geschreven. Met de bedoeling pastores en geestelijk verzorgers hulpmiddelen aan te reiken voor het voeren van geestelijke gesprekken.

Nu vroeg ik mij af of deze methode van gespreksvoering ook bruikbaar was voor kleine kringen in de christelijke gemeente. En of deze benadering zich alleen leent voor een 1 op 1-onderhoud waarbij je met iemand een vertrouwelijk gesprek voert.

Weerbarstig

De praktijk bleek weerbarstig… Laat mij gewoon vertellen hoe ik in de gemeente één en ander ben gestart.

Eerst heb ik een informatieavond mede georganiseerd waarin ik de methode van gespreksvoering heb uitgelegd. Daarvoor waren uitgenodigd: kringcoördinatoren, ouderlingen en diakenen, Bijbelstudiegroepen, belangstellende gemeenteleden. Daarin heb ik kort de 4 terreinen toegelicht en van elk van de deze terreinen een kaart eruit gelicht.

Een informatieavond om een methode van gespreksvoering uit te leggen

Vervolgens zijn na de toelichting kringen gevormd om deze manier in te oefenen. Alleen bleek toen dat ik te snel wilde, en dat ik te veel kennis had verondersteld. Het bleek werkelijk nodig om nader te omschrijven wat een geloofsgesprek is. Verder was er behoefte aan toerusting op de gesprekskaarten.

En voor sommigen was het taalgebruik toch nog te ingewikkeld en/of niet concreet genoeg.

Daarna is een werkgroep van vrijwilligers samengesteld om twee dingen te doen: 1. het schrijven van een handleiding voor kringleiders, 2. voor elke gesprekskaart een toelichting/toerusting maken met extra tips, informatie en nadere gespreksvragen over het onderwerp.

Hoewel de methode oorspronkelijk dus bedoeld is om te gebruiken in een gesprek tussen een pastor en een pastorant, hebben we in de Kruiskerk (NGK) breder ingeoefend. We hebben aanvullend materiaal gemaakt om in onderlinge gesprekken (jong en oud), en op diverse kringen, te kunnen gebruiken.

Omschrijving

In de handleiding kwamen we tot de volgende omschrijving en toelichting:

Dit was het eerste onderdeel van de toelichting, om een nadere omschrijving te geven van het geestelijk gesprek. Wel meld ik erbij dat de gesprekskaarten met de officiële toelichting toen nog niet waren verschenen.

Hulpmiddel

Nadat de eerste gesprekken waren gevoerd, kwamen de leden van de kringen tot de ontdekking dat ze bij de kaarten een nadere toelichting of verklaring nodig hadden. En dat ze sterk leunden op de leden die een voorsprong in kennis hadden. Daarom besloot de werkgroep bij elke gesprekskaart een toelichting te schrijven. En ook, dat het raadzaam was om niet meer dan 1 kaart per avond te bespreken en uit te diepen.

Handvat

Nadat enkele kringen aan de hand van een gesprekskaart hun avond hadden ingericht, heeft de werkgroep voorbereidingen getroffen om het materiaal nog verder te verbeteren. Lerend van de praktijken in de verschillende kringen.

De kring moet zich actief luisterend opstellen om tot verdieping te komen

Een aantal handvatten:

• De bedoeling is niet om een theologische uitwisseling over de betekenis van het begrip te hebben, maar een persoonlijk gesprek te voeren over het aangereikte thema in het leven van de gemeenteleden.
• Besproken kan worden waar de persoonlijke verlangens en uitdagingen in het leven liggen op dit terrein of waar men nu al dankbaar voor is.
• Door goed te luisteren en door te vragen kunnen we erachter komen wat de ander bezielt of beweegt. Wat speelt er in het leven van de ander met betrekking tot het geselecteerde thema?
• De kring moet zich actief luisterend opstellen (LSD=luisteren, samenvatten, doorvragen) om tot verdieping van het gesprek te komen. Anders gezegd: tevoorschijn luisteren.
• Een sfeer van vertrouwelijkheid is onontbeerlijk om tot een vruchtbare uitwisseling te komen.

Tips

Nog enkele tips op een rijtje:

• Het kaartje helpt om snel de diepte in te gaan. Tegelijkertijd is het belangrijk om elkaar bij de les te houden, door niet alleen voorbeelden te delen, maar ook te bespreken hoe God ernaar kijkt en hoe je geloof je erbij kan helpen.
• Er is vertrouwen nodig om diepere gesprekken te voeren. Dat kan in een kring beter dan op een avond waar je elkaar nog moet leren kennen.
• Een geestelijk gesprek voeren vraagt geduldige oefening. Het kan zijn dat het onderwerp op het kaartje weinig oproept bij de ene of de andere kring of gespreksgroep.
• Is er een maximale groepsgrootte? Voor een heilzaam gesprek, waar iedereen aan bod komt, is 8 personen de limiet.
• Vult dit een hele avond? Dat is zeker mogelijk. De Bijbelteksten en vragen geven een suggestie van wat te lezen en bespreken. Door actief te luisteren en door te vragen bij wat er verteld wordt, stimuleer je het geestelijke en persoonlijke gesprek.
• Het is ook mogelijk om met leden van de gemeente de methode te gebruiken, twee aan twee op te trekken of gebedswandelingen te maken.

Christus in het midden

De kaartjes gaan over aspecten van mens-zijn, uitgesplitst in vier gebieden: geloofspraktijken, moreel karakter, emotioneel welzijn en geestelijk karakter. Dat kan klinken alsof het religieuze ‘ik’ centraal staat. Maar de kaartjes komen allemaal voort vanuit de Bijbelse richtlijnen en omgangsvormen. Denk aan geloofspraktijken zoals bidden, vieringen en Bijbellezen, en ook een geestelijk karakter met aandacht voor de vruchten van de Geest. Jezus zelf heeft deze levenshouding en karakterisering voorgeleefd. Als je jezelf bij een kaartje de vraag stelt ‘hoe krijgt Christus voor mij gestalte in …?’ dan word je allereerst door zijn Geest naar Hem toegetrokken en van Hem uit belicht je de ander en jezelf.