Luisteren naar Samen Jong

Het laatste themanummer ging uitgebreid over het recente boek Samen Jong. Een boek dat je niet alleen kunt lezen, maar waar je als gemeente mee aan de slag zou moeten. Alleen… hoe doe je dat? Waar begin je mee? Wat is goed te weten om het niet meteen ook weer te laten vastlopen? Dit Aan de slag wil bij dit soort vragen belangrijke aanwijzingen geven.

In het februari-nummer van Ouderlingenblad stond het boek Samen Jong centraal. De zes centrale waarden werden telkens in een apart artikel belicht. Aan het einde was er een slotartikel met daarin al een aanzet voor het werken met deze zes kernwaarden. In dit artikel werken we dat nog wat verder uit, maar het is ook goed hier te melden dat in het themanummer zelf al een hoop suggesties voor verwerking zijn opgenomen. Denk bijvoorbeeld aan de vragen en andere verwerkingssuggesties aan het einde van elk artikel. Ook op de site van Missie Nederland is veel verwerkingsmateriaal te vinden:

Het begint met luisteren

Aan het einde van het boek Samen Jong staat een waarschuwing: ‘ Voer geen veranderingen in met betrekking tot de kernwaarden van Samen Jong voordat je geluisterd hebt naar de mensen in je eigen gemeente’ (p. 140). Het is goed dat die waarschuwing is opgenomen, want heel gemakkelijk vergeten we die luisteroefening. Dan gaan we enthousiast, maar tegelijk overhaast aan de slag. Vroeg of laat betalen we daarvoor de tol: ‘ze willen niet’. Het boek waarschuwt ook nog voor een andere valkuil. De zes kernwaarden hebben te maken met de cultuur in de gemeente. En die verander je niet van de ene op de andere dag.

Want culturen zitten vaak diep. Soms zie je dergelijke diepe patronen ook helemaal niet als je deel uitmaakt van de gemeente. Er is dus wijsheid, onderscheidingsvermogen en geduld nodig. Daarom zegt Samen Jong dat je moet beginnen met luisteren. Dat luisteren moeten we heel ruim nemen. Niet minder dan zeven ‘luisteradressen’ worden in het boek genoemd: God, het eigen hart, jongeren, onderzoeken en literatuur over de plek van jongeren in de kerk, ouders en jongerenleiders in de gemeente, de oudere generaties en tenslotte mensen buiten de kerk (p. 142, 143). Ik pik er twee uit, het luisteren naar God en naar jezelf.

Bidden als luisteroefening

Cruciaal in de gemeente is het luisteren naar God. Dat kan onder meer via het gebed. In het boek staat een prachtige uitspraak van een oudere man: ‘Pas op als je voor mensen gaat bidden, want dan ga je van ze houden.’ Er gebeurt altijd iets met de serieuze bidder. Als gemeenteleden individueel en ook gemeenschappelijk gaan bidden voor (en zo mogelijk ook met) jonge mensen is dat geen truc om ze er weer bij te betrekken. Bidden is relatie, is een open, luisterend gesprek met God.

Dan gaan we enthousiast, maar tegelijk overhaast aan de slag…

Het gebed kan niets afdwingen. Maar als er in de gemeente trouw en concreet wordt gebeden voor jongeren in de gemeente (en daarbuiten!), dan kan het niet anders of er gebeurt iets. Want de serieuze bidder wordt een ander mens en de biddende gemeente wordt een andere gemeente. (Daarom is het ook wijs om niet te bidden als je niets wilt veranderen en zelf ook niet veranderd wil worden.) Het ontvankelijke gebed schept ruimte voor Gods Geest. In onze tijd is het gebed misschien crucialer dan ooit. Iemand zei eens dat de crisis van de gemeente vooral een crisis van het gebed is. Dat is een stelling om over na te denken. En om iets mee te gaan doen…

Luisteren naar je jonge ik

De meeste kerken worden gedragen door mensen die al ruim boven de 30 zijn. Maar wat ze met jongeren delen is dat ze zelf ook ooit jongeren waren. Het is boeiend om daar eens over te spreken. Als je in je jonge jaren lid was van een gemeente, wat ervoer je toen? Voelde je je betrokken, was je actief? Zijn er ervaringen die je bijgebleven zijn, die je misschien zelfs diep gestempeld hebben? En wat heeft gemaakt dat je gebleven bent? Het is boeiend en leerzaam om dit eens met verschillende generaties te bespreken. Vaak is er dan zomaar herkenning over en weer. En meestal valt er in dit soort gesprekken ook wel iets te lachen.

Een kleine luisteroefening

Ik geef nog een luisteroefening. Ik doe dat in de vorm van 12 stellingen waarop gereageerd kan worden. Het zijn er twee per kernwaarde uit Samen Jong. Dat betekent uiteraard dat niet de hele lading van elke kernwaarde gedekt wordt. Toch is het een instrument om op eenvoudige manier belevingen te peilen en het gesprek op gang te brengen. De stellingen zouden kunnen worden gebruikt in bijvoorbeeld een kerkenraad, op een gemeentevergadering over Samen Jong of in een werkgroep waarin Samen Jong voor de gemeente nader wordt uitgewerkt. Zie de stellingen hieronder. Denk bij jongeren en jongere generaties aan de leeftijd 15-30 jaar. Geef een rapportcijfer tussen 1 en 10. (1 = nee, totaal niet, 10 = ja, absoluut)

Het ontvankelijke gebed schept ruimte voor Gods Geest

Twaalf stellingen

Prioriteit geven aan jongere generaties

• Onze gemeente durft het aan om bij alles echt te denken vanuit de jongere generaties.
• De jongere generaties kunnen zich herkennen in onze zondagse vieringen.

Jezus’ boodschap serieus nemen

• In onze gemeente dagen we jong en oud heel concreet uit om werkelijk stappen te zetten in de navolging van Jezus.
• In onze gemeente is het gewoon dat we elkaar vertellen hoe we in ons eigen leven concreet zoeken naar de navolging van Jezus.

Hart voor jongeren hebben

• Ik heb een passie voor jonge mensen.
• Jongeren ervaren in de gemeenschap dat er persoonlijke interesse in hen is en hun aanwezigheid gewaardeerd wordt.

Verantwoordelijkheid geven

• Leiderschap is bij ons sterk gericht op het ontdekken, ontwikkelen en inschakelen van ieders talent.
• In onze gemeente zijn er open gesprekken met jongeren over wat ze zouden willen doen in de gemeente.

Een warme gemeenschap vormen

• Nieuwkomers voelen zich snel bij ons thuis.
• Kleine groepen vormen in onze gemeente belangrijke bouwstenen voor gemeenschapsvorming.

Beste buren zijn

• De buurt rond onze kerk zou onze gemeente echt missen als we zouden stoppen of verhuizen.
• We zijn doelbewust bezig om de relatie met onze buren en onze buurt (wijk, dorp) te versterken.

Hoe ga je aan de slag?

Het werken met de bovenstaande stellingen betekent dat je een globaal overzicht krijgt over de waardering voor de zes kernwaarden. Nogmaals, ook tal van andere stellingen zijn nog toe te voegen, maar de 12 geven wel een eerste indruk.

Mogelijk lopen de gemiddelde scores van de afzonderlijke stellingen sterk uiteen. Dat geeft uiteraard te denken. Zijn er gemiddelden die ons verbazen of die we juist herkennen? De stelling met het laagste gemiddelde betekent niet automatisch dat je daar zou moeten beginnen, maar extra aandacht kan natuurlijk geen kwaad. Waarom scoren we hier zo laag? En hoe zouden we op dit punt kunnen gaan werken aan een omslag in onze cultuur? Van belang is ook of de individuele scores dichtbij elkaar liggen of juist sterk verschillen. Als dat laatste het geval is, is er extra reden voor onderling gesprek: waarom ervaren we een specifieke stelling zo verschillend? Zitten daar bijvoorbeeld heel uiteenlopende ervaringen achter? Juist in dit soort gesprekken kun je dieperliggende patronen in de gemeente op het spoor komen.

Proefpolders en proeflokalen

Aan een breed boek als Samen Jong kun je je gemakkelijk vertillen. Als je alles in één keer wil aanpakken, gebeurt er uiteindelijk meestal niet zo veel. Het is verstandiger op kleine schaal te werken aan concrete veranderingen. Als je bijvoorbeeld merkt dat nieuwkomers er wel zijn, maar niet of nauwelijks aanhaken, kan dat uitmonden in concrete actie. Bijvoorbeeld in de vorm van meer aandacht voor het verwelkomen van kerkgangers op zondagmorgen en het gericht opzoeken van nieuwkomers. Sommigen hebben daar echt een gave voor. Je zou kunnen vragen aan nieuwkomers die afhaken waarom ze niet blijven.

Een ander punt is het delen van ervaringen rond ons verlangen Jezus Christus na te volgen. Sommige gemeenten geven gemeenteleden de ruimte om daarvan te vertellen, ook in de eredienst. Dat kan een nieuwe openheid voor elkaar scheppen en voor de weg die we zoeken. Van oprechte verhalen horen jong en oud op!

Het is verstandiger op kleine schaal te werken aan concrete veranderingen

Als we in de gemeente op een goede manier kleinschalige proefpolders creëren, dan worden dat vaak ook proeflokalen. Daar kunnen we proeven dat de kleine stappen die we zetten ons de goede kant op brengen. En dat smaakt dan meestal naar meer. Zo kunnen we in de gemeente stap voor stap werken aan een nieuwe cultuur waarin ook jonge mensen zich thuis kunnen voelen. Het Evangelie kan en wil ze niet missen!