Als een droom iets duidelijk wil maken

Dromen waarin een Bron, een Aanwezigheid, God de dromer iets wil zeggen, zijn van alle tijden. Oude verhalen, de Bijbel en kerkvaders nemen dromen serieus. Hedendaagse gelovigen zijn dat besef kwijtgeraakt. Barbara Koning geeft veel voorbeelden en handvaten om met dromen om te gaan.

Dromen kunnen een bron zijn van diepgaande beleving. In dit artikel verkennen we dit voor mystieke doorbraak-ervaringen. Enkele voorbeelden van hedendaagse dromers maken duidelijk hoe we ons deze ervaringen kunnen voorstellen. Ook in bijbelverhalen en overleveringen worden dromen gekoesterd, als vensters op de ons omvattende en doordringende Heilige Aanwezigheid. Waarom maakt een ‘heilige’ omgang met nachtelijke dromen dan niet méér vanzelfsprekend onderdeel uit van geloofspraktijken? We staan daar bij stil. Dromen reageren echter op positieve aandacht. Als we onze dromen opschrijven, ze in gebed overwegen, en consequenties verbinden aan wat we ontdekken, zullen ook wij gaan ondervinden dat onze veelzijdige dromen ons verrijken en verdiepen.

Soorten dromen

Nachtelijke dromen zijn niet allemaal gelijk. Ze kunnen onderling uiteenlopen van karakter. Veel dromen zijn zogenaamde ‘verwerkingsdromen’ waarin het type gebeurtenissen en gevoelens van ons alledaagse leven voorop staan en herbezien worden. Daarnaast doen zich dromen voor van een andere inhoud en sfeer. Neem bijvoorbeeld de ‘archetypische dromen’, waarin de grotere en universele thema’s van het mens-zijn centraal staan, zoals geboorte, dood, levensstadia, ouderschap, moraliteit, zingeving, vriendschap, ziekte en gezondheid, oorlog, vrede, heldendom. Nogal eens komen daarin droomsymbolen voor die niet te traceren zijn tot het alledaagse leven van de dromer. Het gaat dan om thema’s waarover van oudsher een collectief weten en wijsheid is doorgegeven in mythen en overleveringen.

Archetypische dromen zijn niet te traceren tot het alledaagse leven van de dromer

Hierna volgen een paar dromen die qua type weer heel anders zijn. Om die te kunnen omschrijven schieten al snel woorden tekort.

Droom met engel

‘In de zomer van 1996 werd ik door de politie ingelicht over de vermissing van mijn dochter C. Aangezien zij een sterke jonge vrouw was, kon ik moeilijk geloven dat haar iets overkomen zou zijn. Ik kwam tot de slotsom dat zij ergens een nieuw leven begonnen moest zijn. In de weken daarop volgend voelde ik me regelmatig enorm neerslachtig, maar ik onderdrukte die gevoelens zo goed mogelijk om te kunnen blijven functioneren in mijn werk. Op 23 augustus van dat jaar gebeurde er echter iets wat mijn denken over leven en dood voor altijd zou veranderen. Al mijn gebruikelijke gevoelens van angst en verdriet, maar ook vreugde, raakten ondergeschikt aan een andere werkelijkheid. Die gebeurtenis was een droom. In die droom maakte ik op een gegeven moment een wandeling met een engel, die me vertelde: “C’s lot is beëindigd. Haar evolutie is voltooid.”

Dromen kunnen mystieke boodschappen bevatten

Enkele dagen later kreeg ik van de politie een telefoontje dat er bij Parijs een stoffelijk overschot gevonden was van een jonge vrouw. Spoedig bleek het inderdaad om C. te gaan. Naast intense rouw en verdriet begon in mij ook een diepe worsteling tussen verstand, logica en geweten om te aanvaarden dat er blijkbaar een directe mystieke dialoog mogelijk is. In stilte probeerde ik uit dit gevecht te komen. Ik ben tot de slotsom gekomen dat dromen mystieke boodschappen kunnen bevatten. Dromen vinden plaats in je innerlijk, maar kunnen je zicht geven op je dagelijkse leven. Niet zomaar zicht vanuit het gezonde verstand! Het is een zicht vanuit een ánder en hoger weten, waarin uiteindelijk alle leven ingebed is.’ (Naar R.Pino, 2000.)

Droom met licht

‘Kort vóór ik de volgende droom kreeg die mijn leven diepgaand beïnvloedde, hoorde ik een stem spreken, zo duidelijk alsof iemand naast me stond: “Dit zijn de openbaringen…” Ik ging rechtop zitten in bed en zocht de kamer rond naar de bron van de stem – die deze zin nog af zou gaan maken. Maar behalve mijn slapende kind naast mij was ik alleen. Toen ging ik weer verder slapen en droomde.

In mijn droom aanschouw ik een sereen landschap. Ik voel me voldaan en vredig. Ik zweef over wat ik aanzie voor een vuurtoren. De oceaan is kalm, hoewel er heel ver weg een storm te zien is. Ik heb het gevoel dat mijn familie ook ergens in de buurt is. Het idee bekruipt me dat ik ze weer naar binnen moet brengen, maar heel dringend is dat niet. Ik ben voornamelijk waarnemer. Het zand heeft de goudkleurige tint die je doet vermoeden dat het misschien vroeg in de ochtend is. Ik heb een gevoel van nieuwheid, als van een nieuw begin, terwijl er tegelijk een soort volmaakte tijdloosheid is. Als ik naar de vuurtoren kijk licht deze plotseling op met een verbazingwekkend schitterend licht, en in datzelfde moment zie ik ook verderop vuurtorens oplichten. Samen brengen ze stralend schijnsel voort dat zich in alle richtingen uitbreidt. Er is nu louter licht. Deze hele ervaringen doet zich in een oogwenk voor. In de droom neem ik op een of andere manier het perspectief van het licht zelf in. Ik voel dat het licht bestaat buiten de tijd. Het voelt alsof iemand een lichtknop aangedaan heeft waardoor waarheid wordt ontsloten.

‘Alsof iemand een lichtknop aangedaan heeft waardoor waarheid wordt ontsloten’

En nog terwijl ik de droom aan het meemaken ben, ontspringt in mij het volgende inzicht over deze ervaring: Onze Bron is licht; licht is waarheid, en waarheid is liefde. Waarheid bestaat buiten tijd en ruimte, en heeft niets nodig. Het is aan ons mensen om vergeving en compassie te schenken zodat we allen terug kunnen keren tot onze bron; als hele, volledige wezens. Tijdens de droom neem ik waar dat iedereen uit dit licht is ontstaan, en dat dit hetzelfde licht is waarvan mensen soms vertellen dat ze het zien vóór zij gaan sterven. In dit licht is alleen maar liefde. Het is allesomvattend. Schaduwen bestaan niet, aangezien ze weggebrand worden alsof ze nooit bestaan hebben. En ik wéét dat het licht nooit vergaat, want het is de reden voor, en de bron van alles wat bestaat.

Na de droom leefde ik enkele maanden in een euforie, en nog steeds verkeer ik de meeste tijd in of dichtbij deze gemoedstoestand. Ik voel een vernieuwde liefde voor iedereen, inclusief mijzelf. De lei van mijn gevoelsleven is schoon. Ik ben rancunes helemaal kwijt en voel zelden boosheid, verontwaardiging, afkeer of vrees. Het is niet dat dergelijke emoties niet van tijd tot tijd in mij opkomen; maar wat veranderd is, is het weten dat ik ze kan laten gaan. Ik doorzie de emoties voor wat ze zijn en ben enorm dankbaar voor de mogelijkheid om de schaduwen weg te branden, en te schijnen.’ (In Hoss c.s, 2017)

Aanwezigheid of Bron

Deze dromen hebben een ongewone intensiteit en helderheid. De tijd doet er niet toe; die staat stil. De dromer is zich bewust dat hij/zij in de aanwezigheid verkeert van een heilige, liefdevolle, alles overstijgende Aanwezigheid, of Bron; of van een engel – een boodschapper uit die goddelijke sfeer. Nadat de dromer hierdoor aangeraakt is, verandert er iets in de persoon en in het levensbesef. Er is een nieuw of vernieuwd weten. Er is, blijvend, een nieuw vermogen tot liefde, een vernieuwd perspectief op het eigen leven, een hernieuwd gevoel van de zin van alles gewekt. Ook wordt het weten en het gevoel geïntensiveerd van liefgehad te zijn door God, en komt de dromer daarna in het alledaagse leven in een hechtere verbondenheid met die Bron te staan. Deze dromen maken een diepe en blijvende indruk.

God schenkt dromen

Een doorbraak kan zich heel onmiddellijk in dromen voordoen, maar ze kan ook langs meer geleidelijke weg optreden. De Episcopaalse predikant en Jungiaanse counselor John Sanford vertelt over een serie van acht ongewoon intense dromen van een student Martin, met wie hij een zomer lang correspondeerde. De droombeelden en  -ervaringen zelf maakten veel indruk op de dromer. Het effect daarvan, van de gedachtewisseling erover, en van de consequenties die de student er in doen en laten aan verbond, was een grote spirituele ommekeer en vernieuwing van levensoriëntatie van de dromer. Het religieuze ervaren dat hij eerder kwijtgeraakt was, was weer volop aanwezig. Martin vond vervolgens een spirituele thuisbasis in zijn lokale kerk en werd opnieuw praktiserend Rooms-Katholiek. En dit bleek blijvend.

De dromen zorgden voor een grote spirituele ommekeer

In de serie van droombeelden van Martin komen herhaaldelijk beelden voor van veranderingen van plaatsen. Een kernmotief is ‘op weg zijn’. Hij droomt over het verlaten van het huis van zijn ouders; in een volgende droom bevindt hij zich op een heilige plaats in de woestijn, alwaar hij, naast een wijze indiaan, ook de aanwezigheid van een spirituele kracht gewaar is, als een derde aanwezige persoon. Dan droomt hij dat hij al liftend het land doorkruist. Weer later dat hij op een nieuwe plaats een huis aan het bouwen en inrichten is. Dan een waarschuwende droom, waarin een rit met een motor door Duitsland een val met zich meebrengt. En meer. Ook maakt hij in een droom mee dat hij sterft tijdens een operatie; waarna de transplantatie van het hart van zijn moeder hem weer opnieuw tot leven brengt.

Aan de dromen zelf en aan de uitleg ervan – zelf bedacht dan wel samen met de counselor gevonden – verbindt de student verschillende soorten consequenties: stoppen met een studie, zijn studentenhuis verlaten en een poos gaan rondtrekken, afzien van een nieuwe extreem rationele studie filosofie in Duitsland, en meer luisteren naar zijn gevoel bij het maken van keuzes. Dit heeft hem de ervaring gebracht van geleid en op weg gezet zijn, en van geheeld en tot nieuw leven gebracht worden. Die effecten, gepaard met enkele heel gewijde en sacrale beelden die hem aanraakten en tot verstilling brachten, kwamen voor hem geleidelijk samen in een duiding en een nieuwe beleving dat het God is die hem de dromen schenkt en hem liefheeft.

Dromen in Bijbel en kerkgeschiedenis

Dromen kunnen een kanaal zijn voor mystieke doorbraak-ervaringen. Vele bijbelboeken maken hier gewag van. Van Genesis tot Openbaringen lezen we van dromen, visioenen, ervaringen van ‘In de geest zijn’ en ontmoeting met engelen (in en buiten dromen). Deze worden in de vertellingen op dezelfde manier opgevat: als openbaringen van God. De mensen uit de bijbelverhalen gingen niet eerst eens zitten rationaliseren over God. God brak, via persoonlijke ondervinding, dóór in hun belevingswereld. God, als ‘gebeurlijke’ Werkelijkheid, ‘overkwam’ hen.

Ook de kerkvaders laten zich positief uit over dromen. Zo zegt Tertulianus in zijn boek over de ziel: ‘Is het niet aan alle mensen bekend dat God zich het best aan een mens openbaart door de droom?’ Gregorius van Nazianze vermeldt dat hij de meeste inspiratie uit de droom heeft gekregen. Bisschop Synesias van Cyrene schrijft hoe verwonderlijk en mysterieus het is dat de slaap aan de ziel de weg ontsluit naar de meest volmaakte inzichten ‘…waaruit het duidelijk wordt dat het in wakende toestand een mens is die ons onderricht; maar dat het steeds God is die ons verlicht als wij slapen’.

Dromen en kerk

Hoe heeft het dan zo kunnen lopen dat de kerk deze kostbare inzichten niet bewaard heeft in de loop van de geschiedenis? Waarom weten wij als hedendaagse gelovigen zo slecht raad met het verbinden van ons droomleven met ons geloofsleven? Een historische reden hiervoor kan liggen in de vertaling van teksten over dromen als teksten over tovenarij in de Vulgaat, in de vierde eeuw na Christus. Teksten met de strekking om geen tovenarij te beoefenen (zoals Leviticus 19:26 en Deuteronomium 18:10) werden vanaf dat moment geïnterpreteerd als waarschuwing om geen acht te slaan op dromen. Gebaseerd op deze bijbelvertaling ontmoedigde de invloedrijke paus Gregorius de Grote in de zesde eeuw christenen dan ook om al te veel aandacht te schenken aan hun dromen. Voor hedendaagse mensen voelt het wellicht ongemakkelijk om te leren omgaan met het wat ambigue en symbolische karakter van dromen. Zolang men de beelden echter niet direct letterlijk interpreteert, kan er niet veel misgaan.

De kerkvaders laten zich positief uit over dromen

Men kan droomsymbolen om te beginnen zien als een uitnodiging tot verkenning; van patronen van gevoelens en gedachten waarover in de droom een spiegel wordt voorgehouden. De Benedictijner monnik Anselm Grün geeft hiervan veel voorbeelden en moedigt gelovigen aan om de thema’s van onze dromen in gebed te overwegen. De praktijk wijst uit dat het karakter van onze dromen gaat veranderen wanneer we er meer serieuze aandacht aan schenken. Dat laatste kan bijvoorbeeld door onze dromen op te schrijven en ons erop te bezinnen. En door er consequenties aan te verbinden wanneer we de lessen uit onze dromen begrijpen. Al doende zullen ook wij dan veelzijdigere dromen ontvangen die zijn toegesneden op onze persoonlijke levensweg en roeping als gelovigen, waarin we impulsen kunnen ontdekken voor ommekeer, heelwording, en groei. Een intieme genadegave. We mogen ons door een Heilige Bron gevoed weten met dit dagelijkse nachtelijke manna voor onze zielen.

Literatuur/websites:

A. Grün, (1998). Dromen zijn géén bedrog. Kok, Carmelitana, Kampen, Gent, 1998.

R.J. Hoss, & R.P. Gongloff, R.P. (eds). Dreams That Change Our Lives. A Publication of The International Association for the Study of Dreams. Chron Publications, Asheville NC, 2017.

V. Ochs, & E. Och. The Jewish Dream Book. The Key To Opening the Inner Measning of Your Dreams. Jewish Lights Publishing, Woodstock VE, 2003.

R. Pino, Helder gezien met gesloten ogen. De spirituele en voorspellende kracht van dromen. Andromeda, Blaricum, 2000. pp 7,8.

J.A. Sanford, J.A. Dreams: Gods Forgotten Language. HarperSanFrancisco, San Francisco CA, 1976.

J.A. Sanford. Dreams And Healing. A Succinct and Lively Interpretation of Dreams. Paulist Press, New York, 1978.

www.dromenenwelzijn.nl

www.droompelgrims.nl