Menu

None

Isolatie

Ten geleide

Dit artikel is een gratis introductie op het themanummer van Schrift over isolatie (2021, nr. 2). Vanuit dit artikel kun je doorklikken naar de andere bijdragen uit het nummer. Ben je benieuwd naar andere nummers van Schrift? Bekijk dan de eigen webpagina.

O coronatijden! De periode waarin mensen in geïsoleerde situaties moeten leven om te kunnen óverleven. Omdat ze ziek zijn (geweest), omdat hun partner ziek is (geweest), omdat ze tot een kwetsbare groep behoren. Wie in quarantaine is, leeft afgezonderd van anderen, zit thuis opgesloten, is misschien gestrand in een buitenland, ervaart geen fysiek contact meer. Tijdens de voorbereiding wist de redactie niet of we bij verschijnen van dit nummer inmiddels uit de lockdown zouden zijn en het virus in isolatie was gebracht, in plaats van dat de dragers van dat virus in isolatie leven. Wat we wel wisten en weten, is dat isolatie in vele vormen voorkomt. En dat zien we terug in de bijdragen.

In een lockdown kan de angst van de een bestaan uit de onzorgvuldigheid van de ander. Door de sociale media en het omgaan met elkaar op andere manieren werd het er niet gezelliger op. Klagen over feestjes die anderen houden (en die je zelf misschien stiekem ook had willen houden), boos zijn op het niet of onzorgvuldig dragen van een mondkapje, onbegrip voor mensen die om medische redenen geen mondkapje kunnen dragen (hoe zichtbaar kun je dan zijn vanwege een onzichtbare aandoening).

Communicatie kreeg een andere laag: IRL (in real life) kwam steeds meer aan banden te liggen, het met elkaar praten vis à vis via een scherm nam een hoge vlucht (en daarmee het praten zonder dat je elkaar werkelijk in de ogen kan kijken vanwege de computercamera). Kloostergemeenschappen die op zich een groep in quarantaine lijken te zijn, blijken vatbaar voor het virus juist door die zelfgekozen groepsisolatie. Zomaar wat voorbeelden.

De bijdrage van Marian Geurtsen toont de parallellen tussen het omgaan met onreinheid in het Oude Testament en de coronaregels in onze tijd. Verder is er in de Bijbel ook sprake van besmetting door aanraking en door het verblijf onder hetzelfde dak (door lucht dus). We kennen het van corona en de maatregelen die getroffen worden. Geurtsen eindigt haar artikel met een aantal actuele vragen rond de heilzaamheid van aanraking.

De oudtestamentische profeet Elia is het rolmodel voor een leven in isolatie voor wie nu de Karmelieten heten: een orde die zich sinds de 13e eeuw laat inspireren door Elia en de woestijnmonniken. Het vlammende zwaard van Elia wordt daarbij ‘teken van het goddelijk oordeel en van onderscheiding der geesten waarin Gods gerechtigheid aan het licht komt’, aldus Anne Marie Bos, zuster karmeliet. Harm van Grol gaat na hoe in de Bijbel epidemieën een rol spelen, te zien in verhalen, gebeden en profetieën. In zijn bijdrage is verder te lezen hoe met een besmettelijke ziekte als ‘huidvraat’ (wat dat ook precies moge zijn) werd omgegaan. Isolatie blijkt een probaat middel te zijn met millenia-oude papieren.

Leven in de diaspora is vorm te geven als leven in zelfgekozen isolatie: zo doet bijvoorbeeld de ultra-orthodoxe joodse gemeenschap in New York dat die in de film Unorthodox wordt geportretteerd. Leo Mock legt de fundamenten bloot waarop die isolatie is gebouwd. Ballingschap, ontheemding en vervreemding vormen een grondthema in Tenach.

Jezus was een ‘mensenmens’, zouden we nu misschien zeggen als we hem zouden ontmoeten (en niet zouden weten wie hij in werkelijkheid was). Iemand die gericht is op anderen, aanraakt en aangeraakt wordt – soms tegen wil en dank. Gerard van Broekhuizen zoekt een andere kant van Jezus, zoals in het Markusevangelie is te vinden. Soms hebben we een beeld opgedrongen gekregen, dat waarschijnlijk niet correspondeert met de werkelijkheid zoals die was. Dat blijkt uit de bijdrage van Karin Neutel en Peter-Ben Smit. Rembrandt heeft Paulus in een eenzame cel doen belanden, en dat beeld heeft zich vastgezet in het collectief geheugen. Als er echter antieke teksten op nageslagen worden, dan blijkt dat een gevangenis in het Romeinse Rijk alles behalve een eenzame plek was.

Maarten Biesheuvel heeft een verhaal gepubliceerd met de titel ‘Reis door mijn kamer’, waarmee deze Leidse schrijver in zijn ‘Sunny Home’ de stabilitas loci leek te praktiseren die Benedictus heeft opgenomen in zijn kloosterregel. Deze regel staat centraal in de bijdrage van Bert Jan Lietaert Peerbolte. Hij reist van Benedictus via Seneca naar Paulus en de woestijnvaders, tot hij aankomt in onze tijd.

Tot slot geeft Hanneke ter Maat een inkijkje hoe haar leven als actieve zuster veranderde in een leven ‘binnen de muren’. Ze woont in de gemeenschap Feminae Pace als actieve zuster (werkend buiten de muren) met een contemplatieve zuster (levend binnen de muren), en ze ervaarde binnen hun gemeenschap een verschil in het omgaan met de intelligente lockdown, waarin Nederland verkeerde sinds maart 2020. Gaandeweg ervaarde Ter Maat ook een verschil tussen de opdracht van de Bijbel en haar eigen leven.

Ziekte en zucht, ballingschap en gevangenisstraf, afstand en nabijheid. Het komt allemaal aan bod in dit themanummer rond isolatie. En onze actuele context blijkt op verschillende manieren een nieuw zicht te geven op (misschien al te) bekende verhalen. Daarmee is dit themanummer zonder dat als doel te hebben, een pleidooi geworden voor steeds opnieuw lezen van teksten, omdat ze door de jaren en ervaringen heen steeds meer te zeggen hebben.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken