Kerkorde

Ter inleiding op de bijdragen in dit themanummer hier een soort uitgebreide inhoudsopgave. Om de weg te wijzen, maar zeker ook om nieuwsgierig te maken. Waar gaat de kerkorde over? Waarvoor is die nodig? En wat brengt het ons, als gelovigen en als gemeente?

Iedere kerk heeft een kerkorde. Als je als gemeentelid deelneemt aan de eredienst en aan allerlei activiteiten in je gemeente, dan sta je daar waarschijnlijk niet vaak bij stil. Ook in de kerkenraad kan de kerkorde een gesloten boek lijken. Zeker als alles zijn gangetje gaat en er geen lastige kwesties op de tafel van de kerkenraad liggen. Maar als de predikant vertrekt naar een andere gemeente, als je samen gaat werken met een buurgemeente of als er een conflict is tussen ambtsdragers, dan gaat de kerkorde meestal wel open. Dan is het – zo leert de praktijk – ook maar goed dat er regels en afspraken zijn om de/een goede weg te vinden.

In dit themanummer zoomen we in op de kerkorde van de Protestantse Kerk. Misschien denk je wel: ‘Dat is nou niet een onderwerp waar ik op zat te wachten. Ik denk liever na over het bezoekwerk of ik word liever verrijkt door praktische handreikingen waar ik wat mee kan als diaken.’ Echter, als we kijken naar de historie van dit oude tijdschrift, dan is het niet vreemd om aandacht te besteden aan kerkordelijke thema’s. In de eerste uitgave van Het Ouderlingenblad (1 mei 1922, zie nr. 1139 van september 2022) lezen we:

‘… het is de roeping van den Ouderling toe te zien op de orde in de kerk van Christus, te waken dat niemand dan door wettige beroeping in die kerk diene, en in allerlei zaken die den welstand en de goede orde der kerk betreffen den Dienaar des Woords met raad ter zijde te staan…’

De kerkorde zorgt ervoor dat we samen ordelijk kerk zijn. We hebben grondslagen en regels nodig, zodat taken en verantwoordelijkheden goed afgebakend zijn, besluitvorming op een goede manier verloopt, zorgvuldig met mensen wordt omgegaan, ambtsdragers en gemeenteleden in beroep kunnen gaan tegen besluiten, tuchtprocedures in gang gezet kunnen worden etc. Naast deze functie van de kerkorde – die vooral betrekking heeft op samenwerking en processen – is de kerkorde van de Protestantse Kerk ook een theologisch document.

De gemeente leeft van Gods genade, daar moet ze steeds weer bij bepaald worden

In dit themanummer komt van alles langs. Leo Koffeman zet in bij het geestelijk karakter van de kerkorde. Hij laat in zijn bijdrage zien, dat er veel ruimte is om het kerk-zijn op een manier vorm te geven die past bij onze tijd en in onze cultuur. Tegelijk is er iets wezenlijks, een harde kern waar niet aan getornd mag worden. De gemeente leeft van Gods genade, daar moet ze steeds weer bij bepaald worden.

Klaas-Willem de Jong vertelt ons meer over de opbouw van de kerkorde van de Protestantse Kerk. Hij wijst ons op het onderscheid en de rangorde tussen de kerkorde ‘in engere zin’ en ordinanties, generale regelingen en andere regelingen. Je kunt hierbij ook denken aan de plaatselijke regeling, die iedere plaatselijke gemeente heeft.

In het artikel over samenwerken gaat classispredikant Arie van der Maas in op de vele mogelijkheden van samenwerking tussen gemeenten. Daarbij pleit hij ervoor dat gemeenten die willen gaan samenwerken vooral een goed gesprek voeren over de inhoud en doorpraten over het ‘waartoe’.

In het artikel over de roeping, verkiezing en zittingsduur van ambtsdragers gaat het niet alleen om regels en procedures, maar ook over roeping. Jaap van Beelen benadrukt daarbij dat het er niet om gaat dat je iets moet zijn, maar dat je iets gaat doen. Je wordt erbij geroepen.

In de Protestantse Kerk zijn meerdere colleges. Huibert Logmans (samen met collega-kerkjuristen) beschrijft de taken van een viertal classicale colleges. Hij onderstreept dat de colleges er zijn ter ondersteuning van de gemeente. Zij staan er niet alleen voor. Ook in dit artikel worden we bepaald bij een diepere laag, opdat ‘alles wordt gericht op de gehoorzaamheid aan Christus, het Hoofd van de Kerk’. (Art. VI)

Herman Ekenhorst gaat in op het beroepen van een nieuwe predikant. Voordat de beroepingscommissie aan de slag kan, moeten er de nodige stappen gezet worden. Het contact dat de commissie aangaat met een mogelijke kandidaat vraagt om een zorgvuldige aanpak, waarbij het belangrijk is stil te staan bij de spirituele dimensie van predikant en gemeente.

De kerkenraad geeft leiding aan de gemeente, maar rond een aantal thema’s moet de gemeente gehoord worden. Dat zijn onderwerpen die voor het leven van de gemeente van wezenlijk belang zijn. Tobias Bos neemt ons mee in deze thematiek.

Tot slot gaat Wilbert van Iperen in op de drie lagen die onze kerk kent: de gemeente, de classicale vergadering en de generale synode.

Als je nieuwsgierig bent en meer wilt weten, dan kun je natuurlijk de kerkorde zelf lezen en de Nieuwe toelichting op de kerkorde erop naslaan (uitgeverij KokBoekencentrum). Als redactie hopen we dat de verschillende bijdragen in dit themanummer laten zien, dat kerkorde over veel meer gaat dan over regels. Het zijn afspraken en richtingwijzers, die ambtsdragers en de gemeente begeleiden en sturing geven op de weg die de kerk van Christus gaat.