Allerzielen en gedachtenisvieringen

In de katholieke kerk worden op Allerzielen (2 november) de overleden herdacht. Andere kerken sluiten zich hier soms bij aan, maar protestantse kerken gedenken de overledenen meestal op de Laatste zondag van het kerkelijk jaar (de zondag voor Advent, die in de laatste 10 dagen van november valt). Deze zondag wordt ook wel Eeuwigheidszondag, Gedachteniszondag of Zondag van de voleinding genoemd.
Steeds vaker organiseren begraafplaatsen/crematoria of andere instellingen en groepen gedachtenisactiviteiten op of rond Allerzielen. Ook betrekken kerken vaker niet-leden bij de jaarlijkse gedachtenis en gedenken niet alleen de overleden eigen leden.

Allerzielen/gedachtenisvieringen van kerken

Viering of dienst of bijeenkomst in de kerk

Met een gedachtenisritueel, bijvoorbeeld een of meer van de volgende handelingen:
– namen van overledenen worden genoemd (of gezongen, of geprojecteerd)
– voor iedere overledene wordt een kaars aangestoken (aan de Paaskaars bijv.) soms door nabestaanden, door een ambtsdrager/voorganger, door jongeren; soms worden alle aanwezigen uitgenodigd om een kaars aan te steken voor een geliefde die zij willen gedenken; soms worden drijfkaarsen gebruikt die op het water drijven (verband met doop).
– voor iedere overledene is een steen/naamkaartje/naamtegel/bloem/kaars. Deze wordt geplaatst op een permanente gedachtenisplek in de kerk (een zuil, kleed, boek, wand, tafel) of nabestaanden krijgen deze mee naar huis.
– bij een online zoomviering kunnen filmpjes getoond worden en/of de ‘aanwezigen’ kunnen zelf een gebed uitspreken (Dit vraagt wel goede voorbereiding en handige hosts)
– het zegenen van graven hoort vaak bij een Allerzielenviering (dit gebeurt uiteraard op de begraafplaats).

Materiaal voor diensten op gedachteniszondag (preekschetsen, kindermomenten, bijbels-theologische artikelen)

Liturgische teksten voor gedachtenisdiensten uit Dienstboek van de Protestantse Kerk

Voorbeelden van Allerzielen vieringen

Wandeling

Een gedachteniswandeling die eindigt bij de begraafplaats – voorafgaand aan de gedachteniszondag. Samen beginnen in de kerk (of op een andere plek), op de begraafplaats samen de rijen langs, met ook aandacht voor overledenen zonder graf. Na afloop koffie/thee en gelegenheid tot napraten.

Kerken in Baarn zetten een troostwandeling uit in het Baarnse Bos. Onderweg treft men liedteksten en gedichten, die tot troost zijn. Er is een ritueel, een beeld of een vraag om over te mijmeren.

Lichtjestocht of lichtjesregen

Hierbij kunnen alle buurt- of dorpsbewoners worden uitgenodigd om buiten een lichtje aan te komen steken.
‘Buiten’ kan betekenen op het plein voor de kerk, op een centrale plek in dorp of buurt, in een park, bij een boom. Al dan niet in combinatie met een bijeenkomst in de kerk.
Voorbeeld van een lichtjesregen om overledenen met het hele dorp te gedenken.

Kaars komen aansteken in de kerk

In coronatijd ontstonden nieuwe initiatieven, omdat maar een beperkt aantal mensen de diensten en vieringen kon bijwonen. Zo was op veel plekken de kerk open voor iedereen die een kaarsje wilde aansteken om iemand te gedenken. Op de zaterdag voor gedachteniszondag, na de dienst(en) op zondag enzovoort.
Mensen konden soms ook even blijven zitten, naar muziek luisteren of een kort gesprek voeren.

Uitnodigen/promotie/pers

• Twee verschillende voorbeelduitnodigingen voor nabestaanden.
• Maak een uitnodigingskaartje en breng dat rond in het dorp.
• Vraag winkels of ze posters willen ophangen.
• Voorbeeld persbericht om in lokale media aandacht te vragen voor wat uw kerk rond eeuwigheidszondag/Allerzielen organiseert.

Allerzielen Alom – initiatief van kunstenaars

Allerzielen Alom is niet gebonden aan een religie. Begraafplaatsen worden ’s avonds gastvrij aangekleed met licht, vuur, klank en kunst. Nabestaanden krijgen de gelegenheid om een mooie ambiance bij het graf te creëren. Ze kunnen hierbij hulp krijgen van kunstenaars en ritueelbegeleiders. Omdat iedereen wel iemand te herdenken heeft, worden er speciale plekken ontworpen voor iedereen. Het maakt niet uit waar de doden begraven of gecremeerd zijn. Op de website ook voorbeelden van inrichting, rituelen en activiteiten bij de graven. Een initiatief van beeldend kunstenaar Ida van der Lee dat op diverse manieren navolging heeft gekregen.

Herdenkingsbijeenkomsten en gedachtenisvieringen in zorginstellingen

Marion Boelhouwer-Overeem, Wout Huizing en Rita Renema-Rentink, Hou me (niet) vast – boek met suggesties voor herdenkingsbijeenkomsten in zorginstellingen.

Toolbox Suggesties voor vormen van afscheid en herdenken in de zorg, van Reliëf en de Vereniging van Geestelijk Verzorgers.