Borderline en geloof

Naar het geloofsleven van borderlines is vrijwel geen onderzoek gedaan. Toch is het wel leerzaam te luisteren naar wat psychiatrische cliënten over hun geloof te zeggen hebben. Uit een onderzoek dat in 2001 onder Amsterdamse psychiatrische cliënten is gehouden, blijkt dat vrijwel alle deelnemers aan het onderzoek belangstelling hebben voor levensbeschouwing, waarvan meer dan de helft voor godsdienst. Die interesse is begrijpelijk. Wanneer je de last van psychiatrische problemen meedraagt, zoek je naar een zin voor wat je overkomt en naar een houvast om staande te blijven. Op de puinhopen van het bestaan ontstaat vaak een schreeuw naar God. Psychiatrische cliënten zijn meestal zoekers. Hoewel vrijwel iedereen van de onderzochte groep Amsterdamse cliënten belangstelling voor een levensbeschouwing heeft, heeft meer dan de helft geen vastomlijnde levensbeschouwing.

Constructieve geloofservaringen

Het weinige onderzoek waarin het godsbeeld van borderlines onderzocht is, wijst op een verhoogde vijandigheid tegen God naarmate de ernst van de problemen toeneemt. Verder kan op grond van onderzoek weinig gezegd worden. De ervaring van behandelaars komt gedeeltelijk met deze bevindingen overeen. Soms is er sprake van woede op God. Behandelaars wijzen er echter op dat de relatie met God regelmatig een van de weinige duurzame en stabiele relaties is en daarom zeer waardevol. Misschien kun je wel zeggen dat borderlines zich aan God vastklampen.

Leegte en impulsiviteit in geloofservaring

De geloofsbeleving kent ook schaduwkanten. Veel christenen kennen perioden dat God ver weg lijkt. Ze blijven dan hun gewone dagelijkse werk doen. Borderlines zijn daar veel kwetsbaarder in. Het gevoel van verlatenheid kan versterkt worden als je niets meer van God ervaart. De angst voor een bodemloos en leeg bestaan kan erdoor vergroot worden. Het tast alle aspecten van hun leven aan, waardoor ze steken laten vallen. In die omstandigheden is het belangrijk dat er steun en structuur wordt geboden. Soms speelt boosheid op God een rol omdat Hij ook teleurstelt. Hij zorgt er niet voor dat alle belemmeringen weggenomen of dat alle wensen vervuld worden. Ook impulsiviteit speelt mee in de geloofsbeleving.

Een verwarrende theologie

Naastbetrokkenen zullen misschien zeggen: ‘borderlines brengen naast alle andere moeilijkheden nog een extra verwarring, namelijk een verwrongen theologie’. Mogelijk passen hun uitingen niet in een gangbare theologie en kunnen ze op afkeuring rekenen. Intussen kan niet ontkend worden dat de geloofservaringen positief uitwerken. Gerda vindt de motivatie om van haar eetprobleem af te komen in een ervaring dat Jezus zegt dat Hij bij haar is en dat ze er doorheen zal komen. Zij hervindt hoop in het visioen waarin ze Jezus aan haar bed zag staan. Mark maakt een begin om zijn angst voor destructie onder woorden te brengen in een visioen waarvan hij meent dat het van God komt. Mia ziet voor het eerst in haar leven af van wraak als ze God om wraak vraagt. Dat is voor haar een stap vooruit, hoe vreemd haar gebed voor anderen ook mag lijken.

Geen deurmat

In dit boek is een accent gelegd op het handhaven van grenzen om een goede structuur te bewaren. Christenen hebben soms moeite met het stellen van een grens. Ze menen op grond van hun levensovertuiging dat ze verdraagzaam moeten zijn. Ze gedragen zich als een deurmat die over zich laat lopen. Ze doen alsof ze alles passief moeten ondergaan.

Een echtgenoot zit halve nachten op om te voorkomen dat zijn vrouw, die steeds dreigt zichzelf voor de trein te gooien, het huis uitgaat. Hij heeft haar gezegd dat ze hulp moet zoeken. Ze weigert dat echter. Hij vindt dat hij haar desondanks niet aan haar lot kan overlaten. God vraagt toch dat we naar elkaar omzien?

Meneer zegt dat het geloof dat vraagt, maar waarschijnlijk heeft hij grote moeite anders op te treden tegen zijn vrouw. Hij heeft begeleiding nodig om in zijn houding te veranderen. Een gesprek zou kunnen beginnen met de constatering dat hij het goed wil hebben met zijn vrouw. Vervolgens kan onderzocht worden welke ingrepen in zijn ervaring het meeste effect hebben gehad.

Tips

Voor borderlines

• Als je in God gelooft, kan dat tot steun zijn. Het kan je ook verwarren. Door je borderlineproblematiek loop je kans dat ook je ervaring van God sterk kan wisselen. Nu eens ervaar je Zijn nabijheid, dan weer lijkt God op een onoverbrugbare afstand. Wanneer je accepteert dat zulke schommelingen bij je problematiek horen, zijn de wisselingen makkelijker te verdragen.
• Het is mogelijk dat je een beeld van God hebt waar je houvast aan beleeft. Dat is waardevol. Toch kunnen soms vragen in je opkomen die niet bij dat beeld passen. Misschien druk je die vragen weg en ben je bang dat je je geloof zult verliezen of dat je gestraft zal worden als je geloofsbeleving verandert. Beide zijn bedreigend. Forceer jezelf niet. Het is zo dat veel mensen in de loop van hun leven stapje voor stapje hun beeld van God bijstellen zonder Hem kwijt te raken. Soms vinden ze er steun in dat in de bijbel wordt gezegd dat God groter is dan ons hart.
• Meningsverschillen en machtsmisbruik komen voor in kerkelijke gemeenten. Houd er echter rekening mee dat je borderlineproblematiek kan meespelen bij een conflict met de gemeente. Besluit daarom niet impulsief een gemeente te verlaten. Overleg daarover met personen die je vertrouwt. Probeer of je invloed kunt uitoefenen om een verandering te bewerkstelligen. Dat is constructief.
• Als je een ingeving krijgt die je aan God toeschrijft, overleg eerst met anderen voordat je handelt. Het kan zijn dat je impulsiviteit verwart met God en dat je onnodige risico’s loopt.

Voor naastbetrokkenen

• Het geloof is vaak een van de weinige bronnen van steun. Verandering in het beeld dat iemand van God heeft kost daarom moeite. Waak ervoor dat de steun die in het geloof gevonden wordt, kapot gaat. Juist de steun kan iemand in staat stellen iets te verduidelijken dat anders niet benoemd kon worden.
• Borderlines kunnen vanuit hun geloof impulsief handelen. Maak duidelijk wat je zorgen zijn en welke risico’s je ziet.
• Iemand kan acties ondernemen of dingen vertellen die je eigen geloofsovertuiging raken. Dan kun je je gekwetst voelen. Geloof en identiteit zijn vaak diep met elkaar verweven. Zeg wat iemand met je doet. Dat kan best fel, als er maar contactherstel mogelijk blijft.

Deze informatie is afkomstig uit het boek ‘Wat borderline met je doet‘ van Arthur Hegger.