Preekschets: Duidelijkheid in de tijd

Ter gelegenheid van Biddag voor Gewas en Arbeid en Zondag van de Arbeid 2018

Bij: Prediker 3:1-13, Psalm 126 en Marcus 4:1-9

Werk en economie zijn onderwerpen die in iedere kerkdienst aan de orde kunnen komen als zaken die ons leven in belangrijke mate bepalen. Op een moment in het kerkelijk jaar als biddag kunnen ze in het bijzonder naar voren springen als raakpunten van geloof en dagelijks leven. 

Een actueel onderwerp dat velen bezighoudt in verband met werk is flexibilisering van de arbeidsmarkt. Wanneer je buiten een vast contract je werk in alle tijdelijkheid moet verrichten, kan dat veel onzekerheid met zich meebrengen. Zonder een contract voor onbepaalde tijd is het lastig om plannen te maken voor je toekomst, denk bijvoorbeeld aan het kopen van een eigen huis en de wens kinderen te krijgen. 

Prediker 

De tekst uit Prediker heeft sterke raakvlakken met deze thematiek. Op het eerste gezicht lijkt de tekst gerust te stellen: ‘Voor alles wat gebeurt is er een uur’. De popgroep The Byrds die in de jaren zestig van de vorige eeuw een hit scoorde met het lied ‘Turn! Turn! Turn!’ gebaseerd op deze tekst, zingt er ook melodieus over. Het lied herhaalt meerdere malen het refrein ‘There is a season (…) and a time to every purpose under heaven’. Ze breken de tekst evenwel af met vers 8, laten het eindigen met ‘A time for peace’ en voegen dan toe ‘I swear it’s not too late’. Wanneer je de tekst van Prediker zelf aandachtiger bekijkt, gaat het om tal van tegenstellingen in de onderdelen die deel uitmaken van ons bestaan. Huilen en lachen, rouwen en dansen staan er rauw en vlijmscherp tegenover elkaar. Het bestaan wordt getekend als een lappendeken van gebeurtenissen die ons overkomen. De notie ‘tijd’ speelt een belangrijke rol in de tekst. In vers 1 komen we het in de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) tegen als ‘uur’. Het is een vertaling van zeman dat de betekenis heeft van ‘vastgesteld moment’. Vervolgens komen we 28 keer ‘een tijd’ tegen als vertaling van eet dat de betekenis heeft van ‘tijdstip van een gebeuren’. Het krijgt met de uitgebreide herhaling de betekenis van een reeks van tijdstippen als vastgestelde momenten. In vers 11 komen we in de vertaling het woord ‘tijd’ nog een keer tegen, maar dan is het een vertaling van olaam dat de betekenis heeft van ‘onafzienbare tijd’ of ‘onbepaalde tijd’.

‘Onbepaalde tijd’

Een bekende maar nogal te betwisten vertaling van olaam is ‘eeuwigheid’. Dat heeft nogal een filosofische betekenis gekregen. Een vertaling met ‘onbepaalde tijd’ is in verband met de huidige flexibilisering een interessante keus. Daar kennen we immers ook de uitdrukking van een contract voor ‘onbepaalde tijd’. Het tegenovergestelde is het tijdelijk contract, waarbij vooral de werknemer degene is die een bepaling door anderen ondergaat.

Het probleem met de huidige flexibilisering is vooral dat het hebben van werk en de hoeveelheid werk voor velen grillig is geworden. Voor een toenemend aantal mensen betekent dit dat anderen in sterke mate hun bestaanszekerheid bepalen. Mensen hebben er evenwel behoefte aan om hun bestaanszekerheid in een zekere mate te kunnen overzien. Velen hunkeren naar rust en duidelijkheid in een contract voor onbepaalde tijd, opdat ze bestaanszekerheid hebben, veel zorgen daarmee van zich af kunnen zetten en daarmee ook in hun werk kunnen opbloeien. ’Onbepaald’ heeft daarbij vooral de betekenis van niet bepaald door anderen, die sterk vanuit hun economisch belang jouw werk bepalen. Op de achtergrond doemt het risico van een financiële logica op, een Mammon die de levens van mensen wil bepalen.

Bemoediging

In de woorden uit het Marcus-evangelie, het verhaal van de zaaier, kun je misschien ook horen dat mensen zelf als het uitgestrooide zaad zijn. De zaaier bepaalt waar ze terecht komen, maar om te groeien en vrucht te dragen hebben ze vruchtbare grond nodig. De mensen die Jezus toespreekt, worden in de vertaling van de NBV aangeduid als een ‘enorme menigte’. Letterlijk heeft het ook de betekenis van een ‘ongeordende menigte’, misschien een ‘zootje ongeregeld’? Kan er uit dit zootje iets goeds voortkomen? Zo gelezen heeft de tekst een bemoedigend karakter. Gun mensen vastigheid, goede grond, en ze bloeien op en dragen vrucht. Het vijfde vers van Psalm 126 past mooi bij deze bemoediging ‘Zij die in tranen zaaien, zullen oogsten met gejuich’.

Deze preekschets maakt onderdeel uit van ‘Flexibilisering van werk’, materiaal voor Biddag/Dankdag/Zondag van de Arbeid 2018, uitgegeven door de Raad van Kerken in Nederland.