Stil worden in je werk
‘Ik ervaar de rust op de gang als een stilte. De geluiden van langslopende collega’s of studenten die hun verenigingskamers opzoeken verbreken de stilte niet voor mij. Er dringt zich niets op dat de stilte zou kunnen verbreken. Ik ben hier met de stilte, die is voor mij als een vriend. En dat is weldadig.’
Wat kan het belang van stilte zijn? Waarom zoeken mensen naar stilte?
‘Stilte is een belangrijk motief in de geschiedenis van de spiritualiteit. Je vindt in alle scholen van spiritualiteit manieren om stil te worden en stilte te beoefenen.
Stilte is in de eerste plaats iets instrumenteels.Ze helpt om los te komen van dat wat je vasthoudt,waarvan je bezeten bent of door geobsedeerd.De stilte zet een mes in je obsessies. Veelmensen zoeken om die reden de stilte op in een klooster of abdij.
Het effect is echter dat het in de stilte van zo’n klooster eerst gaat waaien; er steekt allereersteen innerlijke storm aan geluiden en lawaai op. Sommigen ervaren dat ook lichamelijk, hetdoet iets met je lijf. Stilte is voor veel menseniets onwennigs, en het lichaam kan daar heftigop reageren. Je moet daar echter doorheen, omlos te komen van wat je vasthoudt.’
Is stilte dan louter een middel?
‘Nee, zeker niet, maar je zult eerst de stilte haarwerk moeten laten doen om pas daarna te kunnenluisteren naar wat de stilte je te zeggenheeft. Stilte is ook een godsnaam. In de stiltelaat de Onuitsprekelijke van zich horen, maarspreekt niet.
Wanneer je kunt luisteren in die stilte, wordtze als een vriend die met je meetrekt. Je kunthaar horen, ook al zijn er feitelijk geluiden waarte nemen. Die geluiden dringen zich echter nietop, en breken de stilte niet. In de ruimte van destilte kan je ziel zich vrij bewegen, van binnennaar buiten. En dat is zo weldadig.’
Wat kan de ruimte van de stilte betekenen voor een professional in de zorg of het onderwijs bijvoorbeeld?
‘Heel veel. Uitgangspunt is dat de professionaler met hart en ziel wil zijn voor de zieke of voorde leerling. Haar of zijn ziel zegt als het ware:‘hier moet ik zijn, ditis mijn plek’. De stiltecreëert een ruimte,waarin het beroep datde zieke of leerling op de professional doet,zuiver en hoofdzakelijk gehoord kan worden.De professional wordt niet afgeleid door anderezaken, die er misschien wel zijn maar niet meerde kans hebben om de stilte te breken. In destilte wordt het beroep van de zieke of leerlingecht gehoord: ‘wees er voor mij’.
Een professional zal zich de stilte eigen moetenmaken, en zich erin moeten bekwamen. Datis echt een kunst. De kunst begint ermee datde stilte een mes zet in de obsessies, in alles watje afhoudt om er te zijn waar je hoort te zijn,namelijk voor die zieke of die leerling. Pas dankun je in de stilte zijn en luisteren naar het beroepdat op jou als professional wordt gedaan.
De stilte wordt danlangzamerhand architectonisch.Ze richt deruimte in waarin je erkunt zijn voor de ander. En dat is meer dan loutervoorwaardelijk, de stilte is de ruimte waarinje je werk doet.’
Hoe kan de professional zich deze kunst van de stilte eigen maken?
‘Het begint ermee dat je je bewust bent vanhetgeen je werk oproept. Ik vroeg bijvoorbeeldwerkers in de zorg: ‘wat blijft ook ’s avonds nahet werk nog aan je kleven, wat raak je nietkwijt?’ In antwoord op die vraag gaven dezewerkers voorbeelden van situaties of gebeurtenissendie hen pijn deden, zoals de ongeneeslijkeziekte van een kind of de dood van eenleeftijdsgenoot, maarook de bovenmatigewerkdruk en de formulierenen protocollendie ze hadden in te vullen. De pijn deed henverlangen naar een ruimte waarin ze hun werkkunnen doen, en die beantwoordt aan hunoorspronkelijke motivatie om te kiezen voorde zorg. De stilte kan helpen om zo’n ruimte tecreëren waarin je je werkelijk met de zieken enleerlingen kunt bezighouden en het beroep datze op jou doen kunt horen. Eerst dan kan deziel van professionals weer rondlopen in hunwerk – van binnen naar buiten.’
‘De stilte richt de ruimte in waarin je er kunt zijn voor de ander’
Is het dan niet verstandig om stilte een plek te geven in de professionalisering?
‘Het is goed om stil te leren worden in je werk.Om ruimte te geven aan de ziel in je werk, zodatdeze vrij kan rondlopen.Dat is een kunstdie vraagt om langdurigeoefening.
Ik ben echter terughoudend om alles maar inde mal van de professionalisering te gieten. Watmet goede bedoelingen begint, kan zich latertegen zichzelf gaan keren. Uit hoofde van destilte zeg ik: mag het iets minder ‘geprofessionaliseerd’zijn? Je moet toch ook een beetje plezierin je werk houden?’
‘Ruimte geven aan de ziel in je werk, zodat deze vrij kan rondlopen’
