Thomas Lotterman van Sant’Egidio Utrecht

‘Vriendschap met de armen is méér dan een ideaal’

Thomas Lotterman is actief binnen de rooms-katholieke lekenbeweging Sant’Egidio. In deze beweging draait het om gebed, de arme medemens en vrede. Voor Thomas is de ‘spiritualiteit van de vriendschap’ een kernwaarde binnen deze gemeenschap. Wat motiveert hem en hoe ziet hij de relatie tussen gebed en aandacht voor kwetsbaren in de samenleving?

Buiten de kerk

‘Ik ben katholiek van huis uit en ik ben altijd actief geweest in de kerk. Ik houd van zingen en waardeer ook de mooie liturgie in de kerk. Ik heb ook een poosje theologie gestudeerd, maar dat toch niet afgemaakt. Bij mij kwam al vroeg de vraag boven: hoe geef je je geloof nu vorm buiten de muren van de kerk? In die zoektocht kwam ik op het spoor van Sant’Egidio via een lezing van Hilde Kieboom uit Antwerpen. Toen er zo’n tien jaar geleden werk in Utrecht werd gestart, was ik daar meteen bij betrokken.’

Armoede en vrede

‘Sant’Egidio begon met een groep studenten in Rome in de roerige jaren zestig onder leiding van Andrea Riccardi, toen zelf nog maar 18 jaar oud. Het was een tijd van grote veranderingen: het Tweede Vaticaanse Concilie, Martin Luther King in Amerika en overal in Europa waren studentenprotesten. Riccardi vroeg zich af: hoe geven wij als studenten ons geloof nu vorm te midden van zoveel veranderingen? En zo begon een groep studenten in een buitenwijk van Rome met werk onder eenzame ouderen en met huiswerkklassen (‘scholen van vrede’). Het evangelie was daarbij hun inspiratie. Binnen Sant’Egidio zijn armoede en vrede twee belangrijke woorden. Ze hebben ook alles met elkaar te maken: er komt pas echt vrede als je de vicieuze cirkel van armoede kunt doorbreken! En zo is onze beweging wereldwijd bezig met werk onder daklozen, vluchtelingen, armen, ouderen en andere groepen in de marge.

Soms is Sant’Egidio ook betrokken bij vredesonderhandelingen op grotere schaal. Een geslaagd voorbeeld is de totstandkoming van het vredesakkoord na de burgeroorlog in Mozambique en recenter is Sant’Egidio betrokken bij de vredesonderhandelingen in Zuid-Soedan.

In ons logo zie je een regenboog en een duif en die verwijzen naar het verbond dat God sloot met Noach na de zondvloed. De duif staat voor vrede en de regenboog zien wij ook als een brug om mensen met elkaar te verbinden.’

Gebed voorop

‘In Utrecht hebben we een tweewekelijks avondgebed en bezoeken we vooral ouderen in een verzorgingshuis. We willen ook gevangenen gaan bezoeken, maar dat is nog in ontwikkeling. We hadden ook een ‘school van vrede’ met huiswerkbegeleiding in de wijk Kanaleneiland, maar dat is nu gestopt omdat het moeilijk te organiseren was. Daarnaast zijn we in contact met andere groepen die meer willen weten over onze manier van werken.

Bij Sant’Egidio is het gebed de eerste dienst aan de armen. Vandaaruit volgt de actie. Die twee horen bij elkaar. Je moet beginnen bij de bron, bij God en vandaaruit kun je de medemens bereiken. Ons avondgebed is gebaseerd op de vespers van de kerk. We zingen veel; zang draagt het gebed. We zingen het liefst ook meerstemmig. Het avondgebed is bij ons kort en bondig: zang, lezingen, een overdenking en dan een open voorbede waarin iedereen kan bijdragen. We bidden voor persoonlijke omstandigheden en voor de noden in de wereld.’

Geen koppelverkoop

‘In onze gemeenschap is geen lidmaatschap en geen inwijding. Meedoen is bij ons een vloeiend begrip. In die zin zijn we meer een beweging, het is niet scherp afgebakend. Iemand kan elke maand meehelpen bij de voedselbank van Sant’Egidio en niet het idee hebben dat hij ‘lid’ is, terwijl iemand die één keer per twee maanden meedoet met het avondgebed zich echt betrokken voelt bij de gemeenschap. We doen daarbij trouwens niet aan koppelverkoop: je hoeft niet per se allebei te doen (gebed en actie). Je mag er zelf voor kiezen waar je aan meedoet bij ons.’

Heilige omdraaiing

‘Elke week bezoek ik ouderen in een verzorgingshuis, als dat kan. In de coronatijd kon dat een poos niet en toen heb ik het ook echt gemist! Voor mij is gelijkwaardigheid met de mensen die we bezoeken heel belangrijk. Het is méér dan een bezoek, er ontstaat vriendschap. Wij spreken dan ook over de ‘spiritualiteit van de vriendschap’ met de armen. En zo werkt het ook, het is niet alleen maar een ideaal! Als je mensen structureel persoonlijke aandacht geeft, dan gebeurt er iets.

Als ik ouderen bezoek, gaat het meestal over heel gewone dingen, over koetjes en kalfjes. Het zijn vaak mensen die eenzaam zijn en heel weinig aanspraak hebben. Soms gaat het ook over geloof en zingeving, maar dat hoeft niet. Als je langer met iemand optrekt, worden de gesprekken dieper. Ik ontmoet mensen die enorm veel levenservaring hebben en veel levenswijsheid. Tegelijk hoor je soms ook hele heftige zaken uit het verleden. Regelmatig voel ik (wat ik noem) een ‘heilige omdraaiing’: ik doe iets voor een ander, maar het is een verrijking voor mezelf ! Dat is prachtig. Dan gaat het over vriendschap en gelijkwaardigheid, over liefde eigenlijk.’

Armen op de agenda

‘We hebben geen uitgesproken strategie om binnen de kerk dingen te veranderen. Sant’Egidio is een manier van het geloof vormgeven die erg bij mij past, maar het is niet de enige manier. We gaan graag met iedereen in gesprek die meer wil weten over hoe wij het doen, maar daar blijft het bij. We hebben wél een duidelijke agenda om op te komen voor de armen, eenzamen, vluchtelingen en andere groepen die in de knel zitten. We organiseren conferenties en zoeken soms de media op. De ene keer lukt dat beter dan de andere keer om daar aandacht voor te vragen, maar onze focus op de kwetsbaren is onopgeefbaar.’