Overwegingen bij zondag Trinitatis

Wim Dekker over 1 Joh. 5:7,8: Want drie zijn er die getuigen [in de hemel: de Vader, het woord en de Heilige Geest; en deze drie zijn één. En drie zijn er, die getuigen op de aarde]: de Geest en het water en het bloed; en die drie zijn tot één.’

1. Toen de 100.000e cursist voor de Alphacursus in Nederland werd ingeschreven (in 2005), verscheen er een interview met de coördinator Jan Bakker. Hij vertelde o.a. dat de top-3 van de meest gestelde vragen op de Alphacurus als volgt was samengesteld:

a. Hoe zit het met God en het lijden van de wereld?
b. Hebben mensen, die andere religies aanhangen het allemaal fout?
c. Hoe kan God tegelijk één zijn en drie?
Merkwaardig. De eerste twee vragen had ik zonder meer verwacht. De derde niet zo gauw. Maar dat geeft alleen maar aan hoe belangrijk het is om ook hier als christenen over na te blijven denken.

2. Vandaag is het zondag Trinitatis. Zondag na Pinksteren. Al de daden van God zijn aan de orde geweest. Nu prijzen wij God vanwege zijn daden. Dan wordt het loflied vanzelf een drievoudige lofzang: Op de Vader – Schepper, de Zoon – Verzoener, de Geest – Verlosser. De belijdenis is een lofzang en zingen doe je altijd een beetje boven het begrijpen uit. Toch is het goed erover na te denken, want anders kun je er ook geen zinnig gesprek over voeren. Bijvoorbeeld met de nieuweling op de Alphacursus, maar ook niet met de moslim, die er steevast over begint, als hij tenminste iets van ons geloof weet.

3.Is begrijpen hier dan wel mogelijk? Op een dag kwam de kerkvader Augustinus langs het strand en zag daar een kind water uit de zee in een kuiltje scheppen. Het riep: ik ga de zee leegscheppen. Augustinus was op dat moment diep in gedachten verzonken over de vraag hoe dat nu kon: de ene God in drie personen. En ineens dacht hij: ik wil ook de zee in een kuiltje scheppen. Dat is dwaas. Toch weerhield het hem niet een heel dik boek te schrijven over de drie-eenheid. Augustinus nam daarbij zijn uitgangspunt in het feit, dat de mens geschapen is naar het beeld van God. Wanneer we goed naar de mens kijken, zei hij, ontdekken we allemaal sporen van de triniteit. Bijvoorbeeld als we zeggen: ik heb jou lief. Dan is daar het liefhebbende ik (de Vader), het voorwerp van de liefde (de Zoon) en de kracht , het geheim van de liefde zelf, die verbinding schept(de Geest). Hiermee zet Augustinus ons meteen op het goede spoor. De drie-eenheid heeft alles met Gods liefde te maken. God is liefde (Johannes). Het leerstuk van de triniteit is een vervoeging van deze zin.

4. Het gaat om de ene God, die echter niet eenzaam is. Hij is gemeenschap, is een relationeel wezen in zichzelf. Dat werd Hij niet pas toen Hij mensen schiep, maar dat was Hij al in zichzelf en daarom was en is de mens, die Hij schiep naar zijn beeld een relationeel wezen.
De triniteitsleer maakt God bloedwarm. Nu ben ik ook bij de tekst uit Johannes. Jezus Christus, de Zoon van God, die gekomen is door het water en het bloed. Dat is: die onze dood is doorgegaan (het water) en die ons het leven geeft (het bloed). Zo is God. Geen afstandelijke verre God: Iets, de Eeuwige of iets anders, onpersoonlijks. Maar een bloedwarme God, liefde in zichzelf en toen Hij tot ons kwam, kwam Hij in Jezus Christus ons doodsbestaan binnen om ons het leven te schenken. Het gaat niet om de eenheid van het getal (daarom heb je ook niets aan voorbeelden als: 1x1x1=1 of de drie kleuren van de vlag en toch is het een vlag), maar om de eenheid van de perfecte liefde.

5. Met de tekst uit Johannes is iets merkwaardigs aan de hand. Het is geen strikt bewijs voor de drie-eenheid, want juist die woorden (tussen haken) zijn later ingevoegd, toen de kerk de leer van de drieëenheid al had vastgesteld. Oorspronkelijk stond er dus: drie zijn er die getuigen: de Geest en het water en het bloed. Alle drie kenden de gelovigen uit de werkingen: de gave van de Geest, de doop en het avondmaal. Daarom was de latere invoeging geen vergissing, maar vrucht van aanbidding op grond van de ervaring wie God was.

6. Zo is het nog. Wij worden niet geroepen iets te geloven, dat niet kan, maar: de bijbel zegt het of de kerk schrijft het voor. Wij geloven ook nu nog in overeenstemming met wat we ervaren: God komt er drie keer aan te pas in ons leven. Het leven zelf als geschenk van de Schepper, het verloren leven gered door de Zoon en het leven op weg naar de verlossing met vallen en struikelen geleid door de Geest en die drie zijn één: telkens weer dezelfde God op een andere manier. Beter dan drie personen spreken we dan ook over drie zijnswijzen. Persona betekende oorspronkelijk masker. Telkens dezelfde persoon, die op het toneel kwam, maar in andere gedaante.

7. De derde vraag in de top-3 van de Alphacursus is misschien wel de belangrijkste, omdat je alleen vanuit het antwoord op deze vraag ook een antwoord kunt vinden op de eerste twee vragen.
Over God en het lijden van de wereld kun je alleen maar iets zeggen vanuit het geloof, dat God in Christus radicaal voor een verloren wereld heeft gekozen. Anders word je op den duur atheïst of agnost.
Over de andere religies denken buiten Christus om betekent vervaging en relativisme. Alle godsdiensten zijn niet gelijk. De drieënige God wordt alleen in het christelijk geloof beleden. En deze God is de God naar wie ook in de andere religies wordt gezocht en van wie sporen aanwezig zijn, bijvoorbeeld wanneer de moslims Allah ook uitdrukkelijk de Barmhartige Erbarmer noemen en wanneer Boeddhisten zeggen, dat het ware leven het sterven is aan onszelf. Dat betekent niet: het komt allemaal zo ongeveer op hetzelfde neer. Dat betekent: God in Christus is de vervulling van alle zoeken en verlangen van mensen, hetgeen juist ook in hun godsdiensten naar voren komt. Daarom moet juist deze unieke God aan alle mensen worden verkondigd, opdat ze Hem zullen kennen naar wiens beeld ze zijn geschapen, de drie-enige God.

Het is de Geest, die de gemeenschap sticht met deze God, ook nog vandaag. Hoe vervreemd mensen ook zijn. Pinksteren. God voor de derde maal, mateloos met ons bewogen. Geloven is loven, omdat niets uit ons is, ook het geloven niet.