Bevrijdend leren lezen

Kritische pedagogiek op de Filippijnen

‘Leraren zijn in de positie om verandering teweeg te brengen, te beginnen in hun eigen invloedssfeer.’ Joy Calang geeft les aan mensen die moeite hebben met lezen in een leeskliniek die ze heeft opgezet met bevriende leraren in Cagayan de Oro, Mindanao. Ook doet ze onderzoek naar kritische pedagogiek bij alfabetiseringsleerkrachten in diverse contexten in de Filippijnen.

Bevrijdend lesgeven

‘Ik heb onderzoek gedaan naar hoe kritische pedagogie wordt opgevat en tot uitdrukking gebracht, zowel in theorie als in de praktijk, door kleuteren basisschoolleerkrachten’, vertelt Joy Calang, ‘speciaal als zij kinderliteratuur gebruiken in hun lessen.’ ‘Kritische pedagogie komt voort uit de bevrijdende pedagogie, waar Paulo Freire bekend om staat. Het uitgangspunt is dat onderwijs een niet-neutraal terrein moet zijn, waar leerlingen en leerkrachten zich bezighouden met kritiek, dialoog en de praktijk van vrijheid. Het doel is sociale rechtvaardigheid en transformatie.’

In haar werk als alfabetiseringsleraar probeert Joy Calang kritische pedagogie op diverse manieren vorm te geven:

• ‘Het creëren van mogelijkheden voor mijn leerlingen en hun families om hun eigen leerproces gestalte te geven’: van het ontwikkelen van programma’s tot het uitvoeren ervan, en het geven van feedback op basis waarvan ze de volgende stappen kunnen zetten;
• Het creëren van mogelijkheden voor kritiek op de gebruikte middelen (gedrukte en multimediale teksten);
• Het vinden van verbanden tussen de tekst en hun wereld, in het bijzonder de implicaties van macht in het materiaal dat zij lezen of waarnemen;
• Het vinden van verbanden tussen de tekst en de ervaringen van andere mensen, ‘vooral onder mijn leerlingen die een relatief bevoorrecht leven hebben’.

Tegen de verdrukking in

‘Onder de leraren met wie ik werkte, onderzochten we hun ervaringen op openbare scholen in achtergestelde gemeenschappen. En daarachter de ervaringen van de mensen in die gemeenschappen. We bespraken specifiek de benarde situatie van de inheemse volken in dit deel van de Filippijnen, de Lumad genoemd. In hun strijd voor hun land en zelfbeschikking, worden zij voortdurend en op allerlei manieren door de regering aangevallen. Zij, en degenen die hen steunen, leven in een zwaar gemilitariseerde situatie. Zij worden onderworpen aan een grootscheepse campagne, die hen als terroristen bestempelt. Hun scholen en gemeenschappen zijn beschoten en gebombardeerd, leden van de stammen zijn lastiggevallen en gedood, en zo zijn er nog vele wreedheden tegen hen gericht. Als vervolg op deze discussies zagen de leraren zelf hoe belangrijk het is om hun beroep in verband te brengen met ervaringen buiten hun eigen vakgebied, vooral ervaringen van onderdrukking. Zij erkenden dat zij in de positie zijn om verandering teweeg te brengen, te beginnen in hun eigen invloedssfeer.’

Een nieuw plan

‘Mijn werk met de Nationale Raad van Kerken zal waarschijnlijk een soortgelijke lijn volgen, gezien de traditie van solidariteit met de onderdrukte sectoren van het land. In de komende tijd zullen we een programma ontwikkelen, dat de schijnwerper richt op online seksuele uitbuiting, vooral met het doel kinderen daartegen te beschermen.

We gaan samenwerken met specialisten op dat terrein. Het project zal in mei dit jaar van start gaan.’

Vertaling en bewerking: Tom Boesten