Drie maanden artikelen over ‘inspirerende plaatsen’
Thema bij Herademing
Een overzicht van de artikelen die gedurende drie maanden verschenen onder de noemer van ‘Herademing, tijdschrift voor spiritualiteit en mystiek’. Overkoepelend thema was ‘inspirerende plaatsen’.
Op welke plaats heeft u iets ervaren van Gods aanwezigheid? Met deze vraag opende de redactie van Herademing de brainstorm voor het kwartaalthema ‘inspirerende plaatsen’. We werden uitgenodigd een steen uit te kiezen. Op onze eigen plek namen we de gekozen steen waar om vervolgens met de steen in onze handen ons te bezinnen op deze vraag. De uitwisseling riep bijzondere ervaringen in ons op. Maar ook vragen als: wat is een inspirerende plaats en welke plek niet? Wat gebeurt er met jou op deze plek?
Louis Dupré
Willem Lemmens, hoogleraar filosofie en ethiek aan de Universiteit van Antwerpen, vertelt in zijn bijdrage hoe de Belgische filosoof Louis Dupré hem inspireerde tot het nadenken over wat er gebeurt bij een bezoek aan heilige plaatsen. Dupré had een godservaring in een bedevaartsoord, hoewel de plek zelf weinig aantrekkelijk was. Voor hem werd dit een heilige plaats. Een plek wordt heilig door een bijzondere gebeurtenis en door wat bezoekers, pelgrims en reizigers er vervolgens beleven. Dit beschrijft Willem Lemmens in zijn bijdrage: ‘Relieken en heilige plaatsen, een bezoek of pelgrimage: wat gebeurt er? Een beschouwing vanuit Louis Dupré.’
De natuur in met Franciscus
Voor Corine Groenedijk is de natuur een inspirerende plaats. In haar artikel ‘Spiritualiteit vind je “gewoon” in de natuur’ schrijft ze hoe haar regelmatige ‘gewone ommetje’ verandert in ‘een bron van spiritualiteit’. De elementen, de natuur, het groen, de aarde dragen bij aan haar bewustwording van haar ‘schepsel-zijn’. Hoe leef je milieuvriendelijk? Franciscus van Assisi hielp haar inzien: ‘Ik mag meewerken met Gods geest, die werkt in de hele schepping.’
Borgman over gedenken
Het niet kunnen gedenken van dood en verderf omdat de herinnering uitgewist is, is misschien nóg erger dan wát er uitgewist is. Hierover schrijft leken-dominicaan en theoloog Erik Borgman in zijn bijdrage: ‘Plaatsen om te rouwen, missen en herinneren zijn onontbeerlijk, gedenken van lijden als deelname aan het fundament van het Zijn.’ Er moet een plaats zijn om bij de wonden van het onrecht te waken. Jezus werd de plaats waar het naam- en spoorloze lijden herdacht wordt. Gedenken is herinneren aan wat gebeurt en gebeurd is. Wezenlijk is wat God over de Israëlitische slaven zei: ‘Ik ken hun lijden.’
Slavernij
Voor wie eeuwenlang geen plaats was. ‘Een zwarte jongen en zijn meesteres, een portret uit de 18e eeuw. Slavernij – maar komen niet alle mensen voort uit Adam en Eva?’ Dit portret koos de theoloog Ko Schuurman uit als niet-inspirerende plek voor zijn aandachtige beschouwing. Op dit portret is de 18e-eeuwse Anna Margaretha van Renesse vereeuwigd met aan haar zijde een zwarte jongen. Zo achteloos als er met deze jongen is omgegaan, zo gebeurt dat nog steeds. Slavernij kent vele vormen.
Pelgrimage
Wat gebeurt er met jou als je een heilige plaats nadert? Pelgrim in hart en nieren, Ricky Rieter, beschrijft de vreugde en de moeiten van pelgrimeren. Onderweg zijn en aankomen gaat gepaard met mystieke ervaringen, maar ook met aardse ergernissen. Deze ervaringen ondervond ze op haar pelgrimstocht in Vézelay en bij haar aankomst in Santiago de Compostela. Maar uiteindelijk daalde een innerlijke rust neer, schrijft Ricky Rieter in haar bijdrage ‘Op pelgrimstocht: ups en downs, de zachte krachten overwinnen, ervaringen van een pelgrim’.
Inspirerende architectuur
‘Een inspirerende ruimte keert je naar binnen maar ook naar boven’, vertelt architect Monique Lieuw-a-Len, docent Bouwkunde aan het MBO Utrecht. In het interview door Marianne Sommers ontvouwt ze dat inspirerende gebouwen worden bezield door licht. Immense betonnen daken lijken te zweven door een bijzondere lichtinval. En hoe je ogen door hoogte, licht en zichtlijnen getrokken worden naar het sacrale.
Daniël De Waele
Waar is God te vinden? Ergens buiten je, op een heilige plaats? Of binnen in je, in je hart? De Vlaamse protestantse theoloog Daniël De Waele beschrijft in zijn boek Godenschemering de ontwikkeling van hoe mensen geloofden: eerst in geesten, krachten en vele goden, naderhand in de ene God. Tegenwoordig zoekt men het buiten de traditionele religieuze instituten, namelijk in de mystiek. Een recensie.
Hildegard van Bingen, cirkel en mandala
De mystica Hildegard van Bingen (1098-1179) gebruikte de cirkel als beeld voor de harmonie en de ordening van de schepping. De cirkel (vergelijk de mandala) is een heelheid waarin alles en iedereen een plaats heeft en die door God wordt omvat. Caritas (de verpersoonlijking van de goddelijke liefde) wordt tot uitdrukking gebracht in de cirkelende beweging van vrouwe Wijsheid. Hierover schrijft Kitty Bouwman in: ‘De cirkel van Wijsheid als ruimte van liefde bij Hildegard van Bingen; Cirkels en mandala’s: het universum als harmonisch geheel.’
Wolk van niet-weten
‘De beste plek om God te ontmoeten is een ‘niet-plek’, schrijft Marianne Vonkeman. Als wij zoeken naar rechtstreeks contact met God, is het van belang dat God niet opgesloten wordt in wat wij aan beelden, woorden, opvattingen, emoties en gedachten meedragen. Rechtstreeks contact voelt als een afgrond, woestijn, nergens, een niet-plek. Een weten dat niets weet, zoals de auteur van De wolk van niet-weten het noemt.
Verbeeldingskracht
Toch zijn er vele plekken die kunnen inspireren. Hierover vertelt Margot C. Berends in de column: ‘Verbeeldingskracht als godsvermogen: hier wil ik vertoeven’. In haar boekje Zomaar een godsvermogen beschrijft ze wat voor haar waardevol is, aan de hand van twaalf dierbare objecten op haar bureau. Ze geeft daar het woord ‘God’ aan. Zo noemt ze het vermogen om in gedachten naar een mooie plek te gaan een ‘godsvermogen’.
Jakobsladder
Het verhaal van Jakob en zijn droom gaat over een inspirerende plaats: Beth-El. De Jakobsladder is het beeld geworden van een bijzondere Godservaring. Handreiking over Genesis 28:10-22 door Neely Kok: ‘De ontzagwekkende plaats bij Jakob en de Jakobsladder.’
Inspiratie
Inspirerende plaatsen is het derde kwartaalthema in de het jaarthema van Herademing: inspiratie. We zijn begonnen met persoonlijke inspiratie: de vele voorbeelden van mensen die geïnspireerd werden en getrouw aan God leefden. Daarna ging het over inspirerende bewegingen in de geschiedenis. Het derde kwartaal ging over inspirerende plaatsen en we sluiten af met inspirerende tijden.
Wij bedanken Maria ter Steeg voor haar deskundige en inspirerende bijdrage aan het derde kwartaal.
Kitty Bouwman is hoofdredacteur van Herademing.
Inhoudsopgave
Relieken en heilige plaatsen, een bezoek of pelgrimage: wat gebeurt er?
Een beschouwing vanuit Louis Dupré
Willem Lemmens
Op pelgrimstocht: ups en downs, de zachte krachten overwinnen
Ervaringen van een pelgrim
Ricky Rieter
Verbeeldingskracht als godsvermogen: hier wil ik vertoeven
Column
Margot C. Berends
Spiritualiteit vind je ‘gewoon’ in de natuur
Franciscus van Assisi en het milieu
Corinne Groenendijk
Een zwarte jongen en zijn meesteres, beeldmeditatie over een 18e-eeuws portret
Slavernij – maar komen niet alle mensen voort uit Adam en Eva?
Ko Schuurmans
‘Een inspirerende ruimte keert je naar binnen maar ook naar boven’
Interview met architect en docent Monique Lieuw-a-Len
Marianne Sommers
Van God op een heilige plaats naar God in het hart: de ontwikkeling van geloof
Recensie van Godenschemering door Daniël De Waele
Jan Venderbos
Plaatsen om te rouwen, missen en herinneren zijn onontbeerlijk
Gedenken van lijden als deelname aan het fundament van het Zijn
Erik Borgman
Rilkes Stunden-Buch vertaald: wegwijzers naar God, om bij te mediteren
Recensie van Het getijdenboek, vertaling van Das Stunden-Buch van Rilke
Marianne Vonkeman
De cirkel van Wijsheid als ruimte van liefde bij Hildegard van Bingen
Cirkels en mandala’s: het universum als harmonisch geheel
Kitty Bouwman
De ontzagwekkende plaats bij Jakob en de Jakobsladder
Handreiking over Genesis 28:10-22
Neely Kok
De beste plek om God te ontmoeten is een ‘niet-plek’
De wolk van niet-weten over de Godsontmoeting
Marianne Vonkeman