Drie maanden artikelen over ‘inspirerende tijden’

Een overzicht van de artikelen die gedurende drie maanden verschenen onder de noemer van Herademing, tijdschrift voor spiritualiteit en mystiek. Overkoepelend thema was ‘inspirerende tijden’.

Het themanummer ‘Inspirerende tijden’ is het laatste nummer van de jaargang over ‘inspiratie’. Het volgt op ‘Inspirerende personen’, ‘Inspirerende bewegingen’ en ‘Inspirerende plaatsen’.

Het nummer gaat niet over het praktische onvermogen om met tijd om te gaan, maar om het onvermogen om een zinvolle betekenis, een samenhangende duiding aan onze eigen tijd te geven. ‘Mensen voelen zich vaak niet thuis in hun eigen tijd. Zij krijgen er geen greep op, zij voelen zich vreemden tussen hun tijdgenoten, ontheemde zielen. Wij snappen onze eigen tijd vaak niet’, schrijft gastredacteur Peter Nissen, emeritus hoogleraar kerkgeschiedenis, spiritualiteitstudies en oecumenica aan de Radboud Universiteit (Nijmegen).

Keerpunt

In zijn inleidende artikel Het heden als inspirerend kruispunt tussen verleden en toekomst, Inspirerende tijden: geen crisis maar keerpunt schrijft Nissen dat we de huidige tijd kunnen opvatten als een crisis, in de zin van een ‘noodsituatie’. Maar een crisis is een moment van wending: het kan alle kanten opgaan. De tekenen van de tijd verdienen het om geduid te worden. Daarbij is het van belang in het heden te leven, lering trekkend uit het verleden en hoopvol kijkend naar de toekomst.

Kerkelijke maaltijd

Yvonne Hiemstra schrijft over de kerkelijke maaltijdviering, beter bekend als eucharistie of avondmaal in haar bijdrage: De kerkelijke maaltijd: niet gezellig, maar eerder een ‘verwarrend samenzijn; Verleden, heden en toekomst van avondmaal en eucharistie. Zij promoveerde op een proefschrift over de verlegenheid rondom de kerkelijke maaltijdviering binnen de Nederlandse vrijzinnigheid. In haar bijdrage gaat ze in op de drie tijdlijnen van eucharistie en avondmaal: een herbronning op het verleden, een accent op de toekomst, en het heden. Het koninkrijk is immers al onder en in ons. Het gevaar bestaat dat mensen uitgesloten worden van de kerkelijke maaltijdviering. De maaltijd daagt uit om in een wereld vol verscheidenheid, samen gemeenschap te zijn.

Spirituele levenslijn

Wat zijn de spirituele tijden in ons leven? Daarover laten we verschillende medewerkers van de Radboud Universiteit aan het woord. Kitty Nijboer en Michael Scherer-Rath schrijven over geestelijk verzorgers in opleiding in hun artikel Studenten leren hun spirituele levenslijn kennen. De studenten gaan nadenken over de vraag hoe hun levensverhaal en hun (spirituele) identiteit zich hebben ontwikkeld. Na hun aanvankelijke aarzelingen komen ze met uiteenlopende en ontroerende presentaties.

Spirituele autobiografie

In haar bijdrage Spirituele autobiografie: schrijven in de donkere nacht van de ziel; Het levensverhaal als spiegel van wie je bent en wat je beweegt, geeft docent geestelijke zorg Lenneke Post een handreiking voor het schrijven van een spirituele autobiografie. Dat heeft een tweeledig karakter: aan de ene kant is het een zoektocht naar wie iemand in het leven geworden is. Aan de andere kant een queeste naar de zin van het leven en naar dat wat ten diepste beweegt.

Inspirerende momenten

Vier Herademing-redactieleden vroegen iemand naar zijn of haar ‘inspirerende momenten’. Connie, Tom, Herbert en Adrie vertelden hoe zij gegrepen werden en zich aangesproken voelden: vier totaal verschillende mystieke ervaringen. Deze verhalen, hedendaags en zeer uiteenlopend, vindt u in vier interviews, onder de titel Vier mystieke ervarings-verhalen.

Ruusbroec over het ‘eeuwige nu’

Geestelijke schrijvers uit de geschiedenis van de christelijke spiritualiteit hebben zich bezig gehouden met tijd en eeuwigheid. Een van hen is de mysticus Jan van Ruusbroec, voor wie  God eeuwig is en boven de tijd staat. Wij mensen zijn tijdelijk en onderhevig aan de tijd. Hoe kan de tijdelijke mens dan toch een besef hebben van de eeuwige God? De mysticus Jan van Ruusbroec beschrijft hoe het goddelijke zich manifesteert in een ontmoeting met het menselijke, in het ‘eeuwige nu’. Over deze ontmoeting schrijft Rob Faesen, hoogleraar aan de KU Leuven en de Universiteit van Tilburg, en lid van het Ruusbroecgenootschap (Universiteit Antwerpen) in Het ‘eeuwige nu’ bij Jan van Ruusbroec.

Augustinus ‘Wij zijn de tijden’

Een andere geestelijke schrijver is Augustinus van Hippo. Een van de bekendste uitspraken is: ‘Wij zijn de tijden.’ Daarmee roept hij op verantwoordelijkheid te nemen voor alles wat er gebeurt in de tijd waarin we leven, zowel het goede als het kwade. Daarover schrijft Kitty Bouwman, geestelijk begeleider en spiritualiteitonderzoeker, in haar bijdrage Augustinus koestert de ‘kostbare druppels van het moment’. In zijn Belijdenissen beschrijft Augustinus drie verschillende vormen van spirituele tijden die te maken hebben met (1) werk, (2) bezinning en (3) herstel. Daaruit volgt dat de spirituele tijden gestalte krijgen in onze omgang met de ander, met God, en met onszelf.

Liturgisch jaar

In de ziel is het altijd Kerst, Goede Vrijdag en Pasen tegelijk, voortdurend vaart ze ten hemel en stort ze zich uit in geestelijke kracht en vreugde. Ons lichamelijke bestaan is daar nog niet van doordrongen. Daartoe heeft het het ritme van de kerkelijke feestdagen nodig, van het liturgische jaar. Zo betoogt het boekje De tempel van onze ziel. Daarover schrijft emeritus predikant Marianne Vonkeman in De mystieke binnenkant van Advent en Kerst.

Toe Bisjvat

De beeldmeditatie gaat over het Joodse Nieuwjaar van de Bomen. Op de avond van 24 januari was het Toe Bisjvat: het Nieuwjaar van de Bomen. Het is dan in Israël de gewoonte om bomen te planten en het land groener te maken. Wereldwijd houden Joden een feestmaaltijd met wijn of druivensap, vruchten, lofzeggingen en verhalen over de natuur. Het feest zal dit jaar (extra) intens gevierd worden. Daarover schrijft Shoshannah Brombacherin Toe Bisjvat: het Joodse Nieuwjaar van de Bomen.

Zondag als rustdag

Herademing-redacteur en theoloog André Wesche maakt zich zorgen over het klimaat, de kloof tussen arm en rijk, oorlog en geweld, de zucht naar geld, eer en macht. Kan de zondag ons helpen om het tij te keren en een nieuwe weg te vinden? Zijn zorgen beschrijft hij in de column Zondag, een oase in de tijd.

Miskotte

In Hoe een tijd van oorlog inspirerend kan werken recenseert Herademing-medewerker theoloog Jan Venderbos deel 15 van het Verzameld werk van Miskotte. Hoofdsom der historie en andere teksten uit de oorlogsjaren, deel 15 bevat de teksten van cursusavonden en lezingen van Miskotte, vlak voor, tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog.

Afscheid en doorstart Kitty Bouwman

De afgelopen vijftien jaar heb ik voor iedere Herademing intro’s en extro’s geschreven. De intro’s waren de opening van de papieren Herademingen. Met de extro’s sluiten we iedere digitale Herademing af. Deze extro was de laatste die ik heb geschreven. Ik ga stoppen met mijn functie als hoofdredacteur van het blad en voorzitter van de redactie, en draag met vertrouwen mijn functie over aan Barbara Zwaan. Sinds vele jaren werkt zij als redacteur aan Herademing. Ik maak een doorstart en blijf in een andere hoedanigheid betrokken bij Herademing.

De redactie dankt Peter Nissen voor zijn suggesties voor dit themanummer.

Ik wens u bij het lezen van deze Herademing inspirerende tijden toe,

Namens de redactie, Kitty Bouwman

Inhoudsopgave

Augustinus koestert de ‘kostbare druppels van het moment’
Tijd en spirituele tijden in Augustinus’ Belijdenissen
Kitty Bouwman 

Het heden als inspirerend kruispunt tussen verleden en toekomst
Inspirerende tijden: geen crisis maar keerpunt 
Peter Nissen

Zondag, een oase in de tijd
Column
André Wesche

Het ‘eeuwige nu’ bij Jan van Ruusbroec
Rob Faesen

Hoe een tijd van oorlog inspirerend kan werken
Recensie van K.H. Miskotte, Hoofdsom der historie en andere teksten uit de oorlogsjaren, deel 15
Jan Venderbos

De mystieke binnenkant van Advent en Kerst 
Advent en Kerst volgens De tempel van onze ziel 
Marianne Vonkeman

Mystiek dagboek dat ontroert, alsof God zelf ook jou aanraakt
Recensie van Ik mis je terwijl je bij me bent. Mystiek dagboek van een dominee door Marianne Vonkeman
Neely Kok

Vier mystieke ervarings-verhalen, hedendaags en zeer uiteenlopend
Inspirerende momenten, vier interviews
Joanne Seldenrath

Spirituele autobiografie: schrijven in de donkere nacht van de ziel
Het levensverhaal als spiegel van wie je bent en wat je beweegt
Lenneke Post

Egied van Broeckhoven over de mystieke diepte van de vriendschap
Recensie van Dagboek van een vriendschap door Egied van Broeckhoven
Marianne Vonkeman

Studenten leren hun spirituele levenslijn kennen
Inspirerende levensverhalen
Kitty Nijboer & Michael Scherer-Rath 

Toe Bisjvat: het Joodse Nieuwjaar van de Bomen
Beeldmeditatie over nieuwe bomen en bijbelse vruchten
Shoshannah Brombacher

De kerkelijke maaltijd: niet gezellig, maar eerder een ‘verwarrend samenzijn’
Verleden, heden en toekomst van avondmaal en eucharistie
Yvonne Hiemstra