Menu

None

Theologie, kerk en slavernij

Dossier

Een selectie van lees- en luistermateriaal

Zaterdag 1 juli 2023, op Keti Koti, is het nationale Herdenkingsjaar Slavernij begonnen; een jaar waarin in het hele koninkrijk wordt stilgestaan bij een onderbelicht onderdeel van de geschiedenis van Nederland. Voor kerk en theologie in Nederland geldt evengoed dat slavernij als thema al lange tijd een marginale, hoogstens sluimerende aanwezigheid heeft. En dat terwijl kerkverbanden minstens hebben geprofiteerd van slavernij, en theologie actief is ingezet om slavernij te rechtvaardigen. Op deze pagina vind je een selectie van materiaal op Theologie.nl over slavernij, kerk en theologie, ter verdieping, en hopelijk vooral als bron voor gesprek en uitwisseling.

Het afgelopen jaar zijn er meerdere artikelen over slavernij verschenen in tijdschrift Woord en Dienst. Daarnaast wijdde tijdschrift Open Deur haar meinummer aan het thema ‘Slavernijverleden: excuses, en dan?’. Je vindt al deze artikelen onderaan de pagina.

In de loop van de maand verschijnen er in aanvulling drie bijdragen vanuit de hoofdredactie over het verleden en heden van slavernij in kerk en theologie. Zo zet econoom Bjorn Lous uiteen hoe een lange ontwikkeling in de theologie ertoe leidt dat ook het hedendaagse, seculiere Nederland, nog 1,6 slaven per huishouden in dienst heeft (lees hier). Daarnaast biedt historicus Gertjan Schutte een inkijkje in de totstandkoming van de Nederlandse Maatschappij ter Bevordering van de Afschaffing van Slavernij (NMBAS) en de betrokkenheid van de antirevolutionair Groen van Prinsterer daarbij (lees hier). Tot slot klimt theoloog Kees van der Kooi in de pen over discours dat zich omtrent hedendaagse slavernij ontwikkelt, en patronen van ‘Erfzondeleer 2.0’ hierin (lees hier).

Als je liever luistert dan leest, kan je de aflevering van De theologie podcast over kerk en slavernij luisteren, waarin Tom Mikkers en Tabitha van Krimpen in gesprek gaan Bente de Leede en Martijn Stoutjesdijk aan de hand van de bundel Kerk, kolonialisme en slavernij. En mocht je na de podcast te luisteren juist weer zin krijgen om te lezen, kan je de bundel natuurlijk lezen.

Als je aan deze selectie wilt bijdragen, mail ons dan op redactie@theologie.nl.

Namens de redacties,

Marc Lamain
Redacteur Theologie.nl

Op de hoogte blijven van dit dossier?

Wij zijn van plan je elk kwartaal een update te sturen. Schrijf je via dit formulier in voor de nieuwsbrief en vink ‘Slavernij’ aan in de lijst.

Beluister de podcastaflevering over kolonialisme en slavernijverleden

Al jarenlang wordt er in de Nederlandse kerkgeschiedenis nauwelijks aandacht besteed aan slavernij en kolonialisme. Bente de Leede en Martijn Stoutjesdijk doen onderzoek naar de rol van de kerk en theologie in het slavernijverleden van Nederland. Tom en Tabitha gaan in deze aflevering van De theologie podcast in gesprek met hen over dit actuele thema. Luister nu!

Tabitha van Krimpen, Bente de Leede, Martijn Stoutjesdijk en Tom Mikkers

Ouderlingenblad – Kerk & slavernij

Cover van Ouderlingenblad nummer 1 2024

Ouderlingenblad besteed in dit nummer aandacht aan het slavernijverleden. Op meerdere plekken krijgt de laatste paar jaar het slavernijverleden van onze voorouders aandacht. Wat is er gebeurd? Zijn excuses op z’n plaats? Hoe kunnen we de schade herstellen? 

Schrift – Bijbel & slavernij

Schrift - De Bijbel en slavernij

Hoewel we misschien vandaag de dag geen slavenbijbels meer hebben, waar alle mogelijke problematische teksten voor slavenhouders uit waren gehaald zodat slaafgemaakten niet het idee kregen dat ze gelijkwaardig waren aan hun meesters, is het probleem van slavernij en uitbuiting nog nooit zo groot geweest. Schrift neemt de Bijbel onder de loep vanuit verschillende invalshoeken.

Lees de artikelen over slavernij uit Woord en Dienst

Aan tafel rond slavernij en kolonisatie

Bianca Groen Gallant en Thandi Soko-de Jong trekken een parallel met de kerstdis en de gesprekken over de Nederlandse slavernijgeschiedenis. Welke scenario’s zijn behulpzaam en welke voorwaarden zijn nodig om te komen tot een echte verzoening met elkaar? [lees verder]

Keti Koti 2023

Bewustwording van het Nederlandse slavernijverleden is al gaande, schrijft Haydy Nelson. Maar meer aandacht is nog steeds nodig, ook in de kerken. Een opmaat voor een serie. [lees verder]

Symposium over kerken en slavernijverleden

Op 1 juni 2023 wordt er een landelijk en internationaal symposium gehouden, met de titel ‘Slavernij, doorwerking en bevrijding. Stemmen uit de Kerken, toen en nu’. Wat is het doel en wat staat er op het programma? [lees verder]

‘Zwarte kinderen kregen nooit glansrollen’

Tegenwoordig valt vaak de term ‘doorwerking van het slavernijverleden’. Ritania Wirht vertelt wat dat concreet betekent, voor beide kanten. [lees verder]

Heilzame verwerking

De reizende tentoonstelling ‘Kerken en slavernij’ heeft in december onder andere de Evangelische Broedergemeente in Utrecht aangedaan. Tijdens een tafelgesprek op 16 december met Don Ceder wees Thandi Soko-de Jong op de taak van kerken als het gaat over het Nederlandse slavernijverleden. [lees verder]

De excuses voor het slavernijverleden

Het verhaal van de slavernij is toch geschiedenis? Waarom zou een stad, een staat, een kerk dan excuses moeten aanbieden? Piet de Jong geeft een reden en een vorm om te gedenken. [lees verder]

Een andere kijk op het verleden

De Evangelische Broedergemeente is van oudsher nauw verbonden met Suriname. Toch leidt ook hier het gesprek over het slavernijverleden tot nieuwe inzichten. [lees verder]

Lees het meinummer ‘Slavernijverleden’ van Open Deur

  • ‘Zou ik mij niet wreken op een volk dat zoiets doet?’

    In het Nederlands slavernijverleden speelt de Bijbel een belangrijke rol. Zowel tegenstanders als voorstanders van de slavernij gebruikten teksten uit de Bijbel om hun positie te rechtvaardigen. [lees verder]

  • Een hele grote speler

    Nederlanders speelden een belangrijke rol in de slavenhandel. En in de koloniën heerste slavernij. Zo kwam een groot deel van de rijkdom die vanaf de Gouden Eeuw werd opgebouwd, tot stand op grond van het verhandelen en uitbuiten van tot slaaf gemaakten. [lees verder]

  • Excuses, en dan?

    Op 19 december 2022 bood premier Rutte excuses aan voor het slavernijverleden. De aanloop ernaartoe was buitengewoon rommelig, daar zijn alle partijen het over eens. Toch maakte de toespraak van Rutte diepe indruk. [lees verder]

  • Herinneren, verwerken en vooruit

    In augustus 1973 reis ik als 10-jarig meisje vanuit Paramaribo samen met mijn drie jaar jongere zus in een grote Jumbo 747 naar Nederland. [lees verder]

  • Het n-woord

    In navolging van de Verenigde Staten hebben steeds meer zwarte Nederlanders het over het ‘n-woord’ als ergens de term ‘neger’ wordt gebruikt. Veel witte Nederlanders vinden dat overdreven en snappen niet waarom dit gevoelig ligt. [lees verder]

  • Moderne slavernij

    Dat slavernij niet alleen iets is van vroeger, leren organisaties als Fairwork en Comensha ons. Ook nu nog worden er in ons land mensen uitgebuit, onderbetaald en soms zelfs gegijzeld omwille van hun goedkope arbeid. [lees verder]

  • Recht dankbaar voor de emancipatie

    De Surinaamse schrijfster en historicus Cynthia McLeod laat zien hoe de Surinaamse bevolking geacht werd dankbaar te zijn voor de afschaffing van de slavernij. En die dankbaarheid te tonen door alles te vergeten wat met slavernij te maken had. [lees verder]

  • Slavernij

    Ruim 200 jaar lang, tot 1863/1873, heeft slavernij onder Nederlandse vlag plaatsgevonden. En al lang weten kerken dat ook zij een groot aandeel hebben gehad in het tot stand komen en in stand houden van dit schuldige verleden. [lees verder]

  • Slavernijverleden

    Om een beetje mee te tellen dezer dagen moet je, zeker als geprivilegieerde witte oude man, beschikken over een slavernijverleden. Dan kun je tenminste meepraten over de plaatsvervangende schuldgevoelens waar je mee worstelt. [lees verder]

  • Streep

    Als Shivani wakker wordt, weet ze het weer. Vandaag is het zondag. Ze staat op en haalt de witte jurk van het hangertje. Haar mooiste. Ze gaat met haar tante naar de kerk. Het is een heel mooie kerk en de mensen zijn op hun best gekleed. [lees verder]

  • Woonplaats van de eeuwige

    Nooit heb ik me sterker gerealiseerd hoezeer ook mijn geschiedenis verbonden is met de slavernij, dan toen ik in Fort Elmina was. Dit ‘logistieke’ fort was vanaf 1637 in Nederlandse handen. [lees verder]

Lees deze artikelen van Herademing over slavernij

Slavernij is een klap in het gezicht van God

De Joodse kunstenares Shoshannah Brombacher schreef een column over slavernij bij twee van haar kunstwerken. Ze beschrijft hoe na de bevrijding uit de slavernij in Egypte, slaven toch weer als vanzelfsprekend opgenomen werden in de Joodse wetten. Ook onze dichtbije voorouders maakten zich schuldig aan slavernij. Excuses en het vragen om vergeving door de koning: oké. Maar wij allen zijn potentiële daders. Tikkoen Olam: wij allen moeten de wereld repareren. [lees verder]

Een zwarte jongen en zijn meesteres, beeldmeditatie over een 18e-eeuws portret

De 18e-eeuwse Anna Margaretha van Renesse is vereeuwigd met aan haar zijde een zwarte jongen. Zo achteloos als er met deze jongen is omgegaan, zo gebeurt dat nog steeds, zo schrijft de theoloog Ko Schuurmans in zijn beeldmeditatie. Slavernij kent vele vormen. [lees verder]

Lees het boek Kerk, kolonialisme en slavernij

In Kerk, kolonialisme en slavernij belichten Bente de Leede en Martijn Stoutjesdijk de relatie tussen het christendom en slavernij door de eeuwen heen, aan de hand van casussen uit de Nederlandse geschiedenis. Lange tijd werd er in de Nederlandse kerkgeschiedenis nauwelijks aandacht besteed aan slavernij en kolonialisme. In deze actuele bundel bespreken specialisten case studies uit het hele Nederlandse koloniale rijk die tonen hoezeer kerk en kolonialisme in al deze aspecten tegenover elkaar staan én door elkaar heen lopen.

Onder redactie van Bente de Leede en Martijn Stoutjesdijk, met bijdragen van Bianca Gallant Groen, Leon van den Broeke, Alexander van der Meer, Maurice San A Jong, Rose Mary Allen en Alma Louise de Bode-Olton, Geertje Mak en Danny Noorlander.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken